Нашақорлық, асқынулар және салдары

Нашақорлық - есірткіні медициналық емес қолдану нәтижесінде пайда болатын ауру. Клиникалық тұрғыдан алғанда, нашақорлықтың пайда болуы есірткіні қайталап қабылдау қажеттілігімен сипатталады.

Нашақорлықтың түрлері өте алуан түрлі. Апиын, оның препараттары, сондай-ақ морфинге ұқсас әсері бар синтетикалық препараттар, кокаин, гашиш, ұйықтататын дәрілер, стимуляторларды қолданумен байланысты ең көп таралған нашақорлықтың түрі.

Есірткіні бірінші рет қолданудың негізгі себебі - қызығушылық. Психоактивті заттардың алғашқы сынамасының келесі мотивтері-оларды зерігуден, еліктеуден, жаңалық сезімінен және басқалардың қысымынан құтылу әдісі ретінде пайдалану.

Әдетте, нашақорлықтың кіру қақпасы - каннабиноидтарды қолдану (анаша шегу). Каннабиноидтарды ұзақ қолданатын адамдарда жалпы әлсіздік, шаршау, ұйқының бұзылуы, ипохондрия, қызығушылықтың тарылуы және аффективтіліктің жоғарылауы бар неврозға ұқсас жағдайлар жиі кездеседі. Эндокриндік жүйе тарапынан ерлерде потенция төмендейді, әйелдерде етеккір циклінің бұзылуы, репродуктивті функцияның бұзылуы байқалады.

Нашақорлықтың ең үлкен үлесі – апиынға тиесілі. Қазіргі уақытта апиын тобындағы есірткілердің ішінде заңсыз айналымда ең көп таралғандардың бірі-героин. Героиннің жоғары уыттылығына байланысты тәуелділік қысқа мерзімде қалыптасады. Есірткіге деген қызығушылық бірнеше дозадан кейін пайда болады, героинді жүйелі түрде бір ай ішінде қабылдаған адамдарда тәуелділік синдромы толығымен қалыптасады. Героинге психикалық тәуелділікті дамыту үшін 2-3 инъекция (немесе ингаляция арқылы) жеткілікті. Физикалық тәуелділіктіктің қалыптасуы үшін (ломка) жүйелі тұтынудың 2-3 аптасы жеткілікті.

Есірткіге мас болудың сыртқы көріністері есірткінің әртүрлі түрлерін шамадан тыс пайдаланған кезде әр түрлі болып келеді. Алайда есірткіге мас болудың жалпы ортақ белгілері бар:

- сыртқы түрі мен мінез-құлқы;

- сананың бұзылуы (өзгеріс, бұрмалау немесе қараңғылық);

- көңіл-күйдің өзгеруі (күлкі, себепсіз көңілді, ашуланшақтық, көп сөйлеу, агрессивтілік);

- қозғалыс белсенділігінің бұзылуы (қозғалыстың көптігі, жестикуляция, бір орында отыра алмауы, босаңкылық, тыныштық);

- қозғалыстың үйлесімділігінің өзгеруі (жүру кезіндегі тұрақсыздық, отыру күйінде тербеліс);

- терінің түсінің өзгеруі (бет пен барлық терінің бозаруы немесе керісінше бет пен дененің жоғарғы бөлігінің қызаруы);

- қарашық диаметрінің өзгеруі;

- сілекейдің бөлінуінің жоғарылауы немесе керісінше дауыстың қарлығуы, ауыз қуысының құрғауы;

- сөйлеудің өзгеруі (айқын экспрессивтілік пен үдеу немесе керісінше бұлыңғырлық, сөйлеудің бұлыңғырлығы).

Опиоидтарды жүйелі қолдану (героин, таян, ханка) дөрекі соматикалық және психикалық бұзылуларға әкеледі. Науқастар өз жасынан үлкен көрінеді, терісі бозғылт, сарғаюмен құрғақ, беті мыжылған, шаштары мен тырнақтары жұқа және сынғыш. Өкпе эмфиземасы дамиды, пневмония, гепатит жиі кездеседі. Психикалық бұзылулар өрескел астениямен көрінеді, интеллекттің бұзылу белгілері, зейіннің әлсіздігі, есте сақтау қабілетінің бұзылуы қалыптасады.

Нашақорлық психикалық және физикалық денсаулыққа зиян келтіріп қана қоймайды, сонымен қатар науқастарға ғана емес, отбасы мүшелеріне де қатысты бірқатар әлеуметтік қақтығыстар тудырады.

Нашақорлық көбінесе қылмыстарға, құқық бұзушылықтарға әкеледі. Нашақорлыққа қарсы күресті тек жеке органдар мен емдеу мекемелері ғана емес, бүкіл қоғам жүргізуі керек, жастар, оқушылар мен педагогтар белсенді қатысуы керек. Алдын алу мектептегі тәрбие мен оқытудың бір бөлігі болуы керек.

Бастапқы профилактика мақсатында оқу орындарында психоактивті заттарды қолдануды ерте анықтау мақсатында дөңгелек үстелдер, есірткіге қарсы насихат бойынша акциялар, тестілеу өткізіледі. Жастарға, өскелең ұрпаққа салауатты өмір салтын ұстану, спортпен шұғылдану, есірткіге қарсы насихатқа белсенді қатысу ұсынылады. Жастар – еліміздің болашағы, ал Қазақстан Республикасына дені сау, саналы ұрпақ қажет. 

«Шаг в будущее» Қоғамдық қордың маманы

Жиенбаева Алтын Камзийқызы