ШАХНОЗА ХАСАНОВА, ҰАТ ҮЙЛЕСТІРУ КЕҢЕСІНІҢ МҮШЕСІ «ҚР ҰҚК тергеу изоляторларының әкімшіліктеріне негізгі ұсыныс – мүмкіндігі шектеулі жандар үшін барлық жағдайды жасау»

ҚР ҰҚК мемлекеттік мекемелерінің тізбесіне сәйкес Қазақстан Республикасында 4 тергеу изоляторы жұмыс істейді - Нұр-Сұлтан, Алматы, Қарағанды және Шымкент қалаларында.

Ұлттық алдын-алу тетігінің (ҰАТ) Үйлестіру кеңесінің мүшесі Шахноза Хасанова атап өткендей, аталған мекемелерге мониторингтік сапарлардың қорытындысы бойынша маңызды ұсыныс –  мүмкіндігі шектеулі жандарға барлық қажетті жағдайларды жасау болып табылады. Мәселен, қазіргі уақытта техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдар, сондай-ақ мүгедектігі бар адамдардың жүріп-тұруына арналған арнайы құралдар жоқ.

Сонымен қатар, Шахноза Хасанова Жалпы ҚР ҰҚК барлық 4 мекемеде ұстау стандарттарын халықаралық нормаларға сәйкес келтіру бойынша ауқымды жұмыс жүргізгенін атап өтті.

«Мысалы, Нұр-Сұлтан қаласында тергеу изоляторының камералары қатысушылардың ұсынысы бойынша екі орындық нысанға қайта жабдықталды. Бүгінгі таңда камералардың ауданы ұлттық және халықаралық стандарттарға сәйкес келеді. ҰАТ қатысушылары камералардың терезелерінің шағын мөлшеріне байланысты табиғи жарықтандырудың жеткілікті орташа ағынын қамтамасыз етпейтінін тіркеді. Осыған байланысты әкімшілікпен қосымша жарықтандыру қамтамасыз етілді.», - деді Ш.Хасанова.

Алматылық мекеме туралы айта келе, спикер осы тергеу изоляторында дәретханалар алдындағы камераларда (тостаған түрінде) есіктер жоқ екеніне назар аударды, егер камерада бірнеше адам болса, ол адамның қадір-қасиетін қорлайды. Ш. Хасанованың айтуынша, мекеме басшылығы бұл ұсынысты назарға алған. Бұдан басқа, ҰАТ қатысушылары қолданыстағы заңнамаға сәйкес камерадағы бір тергеудегі/сотталған адамға арналған алаң кемінде 2,5 метрді құрауы тиіс екенін атап өтеді, бұл «адамдарды қоғамнан уақытша оқшаулауды қамтамасыз ететін арнайы мекемелерде ұстау тәртібі мен шарттары туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген стандартқа сәйкес келеді.

ҰАТ қатысушылары Алматыда тергеу изоляторын салу кезінде техникалық тұрғыдан аталған стандарттар бекітілмегенін немесе олар әлі де болған жоқ, өйткені осы ғимараттың салынған жылы 1936 боғандықтан, барлық камераларда тергеудегілер/сотталғандар саны бойынша орындықтар қоюға мүмкіндік жоқ екенін атап өтті. Бұл мәселені шешу тергеу изоляторы әкімшілігінің құзыретіне жатпайтынын ескере отырып, барлық халықаралық стандарттар бекітілген жаңа ғимарат салу қажет.

Сонымен қатар, Ш.Хасанова аталған мекемеде психологтың штаттық бірлігін енгізу қажеттілігін атап өтті.

ҚР ҰҚК Департаментінің жоғарыда аталған барлық тергеу изоляторларындағы медициналық қамтамасыз ету жағдайы ұлттық заңнамаға және тұтқындармен қарым-қатынас жасаудың халықаралық стандарттарына сәйкес келетінін атап өткен жөн. ҚР ҰҚК әрбір тергеу изоляторында фельдшер медициналық көмек көрсететін медициналық бөлім бар.

Мысалы, ҚР ҰҚК департаментінің тергеу изоляторында (Шымкент қ.) жабдықталған медициналық кабинет бар. Бұл мекемеге келетін болсақ, ҰАТ қатысушылары тағы бір сәтке назар аударды – карантиндік камерада ағаш еденді орнату қажеттілігі.

«Бұл өте маңызды, өйткені ҰАТ қатысушылары барған кезде карантиндік камерада еден бетон және карантиндік камерада жылу жоқ екендігі тіркелді. Бұл ұсыныс назарға алынды және қазір орындау процесінде деп үміттенеміз.  Кезекті барулар барысында ҰАТ қатысушылары бұған ерекше назар аударады. Ал басқа жағдайларда тергеу изоляторы әкімшілігінің барлық ұсынымдары орындалды», - Ш.Хасанова атап өтті.

Қарағанды қаласында орналасқан тергеу изоляторы туралы айта келе, сарапшы Алматыдағы ғимарат секілді, мұндағы изолятор тым ескі және 1939 жылы салынғанын атап өтті. ҰАТ Үйлестіру кеңесі мүшесінің айтуынша, мұнда жөндеу жұмыстары тұрақты түрде жүргізіледі. Алайда, басқа шешілмеген мәселе бар - жылдан жылға Қазақстан Республикасының 3.02-24-2014 «Тергеу изоляторларын жобалау» құрылыс нормаларының тармақтары сақталмайды, атап айтқанда:

- 5.4.2.9.3 т. «Жүйкесінің бұзылуы болған күдіктілерді, айыпталушыларды немесе сотталғандарды уақытша оқшаулауға арналған камера (елеуішті оқшаулауға арналған камера) жасанды жарықтандырумен (жұмыс және кезекші жарықтандыру шамдары), жылумен және желдеткішпен, сондай-ақ бейнебақылау камерасымен қамтамасыз етілуі тиіс, сигнал күзет телевизиясы жүйесінің операторына шығарылады. Осы бөлмеде камералық мүкәммал орнатылмайды».

- 5.4.2.9.4 т. «Жүйкесінің бұзылуы болған күдіктілерді, айыпталушыларды немесе сотталғандарды уақытша оқшаулауға арналған камерада терезе ойығы көзделмейді».

Шахноза Хасанова бұл мәселені тез арада шешуге үміт білдірді, сондай-ақ Қарағанды қаласының мекемесінде спорт сабақтарына қолжетімділікті қамтамасыз ету және серуендеу аулаларын көздеу қажет екенін айтты.

Қазақстанда ҰАТ институционалдық күшейту ҚР Үкіметінің, БҰҰ Даму Бағдарламасының және басқа да халықаралық ұйымдардың қолдауымен жүзеге асырылады. ҰАТ қатысушыларының қызметін үйлестіруді Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл Эльвира Әзімова орындайды.

БАҚ үшін байланыс мәліметтер