Қазақ тілі мен ұлттық мәдениет: Үйлесімді байланыс

Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі әрі түркі тілдер тобына жататын тілдердің бірі. Қазақ халқының тарихымен, мәдениетімен, дәстүрімен тығыз байланысты бұл тіл өзінің ұзақ тарихында көптеген өзгерістер мен даму кезеңдерінен өткен. Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық бірлігін, рухын және мәдениетінің негізін құрайтын басты құрал.

Қазақ тілінің тарихы терең әрі көне. Қазақ тілі қазіргі таңда қолданылып жүрген түркі тілдері арасында қыпшақ тілдер тобына жатады. Ол көп ғасырлар бойы қалыптасып, даму жолын өтті. Түркі халықтарының ата-бабаларының тілінен бастау алған қазақ тілі, оның дамуы барысында көптеген ықпалдар мен өзгерістерге ұшырады. Қазақ халқының қалыптасуымен бірге тіл де өзіндік ерекшеліктерін дамытып, тек қазақ ұлтына ғана тән ерекшеліктерді көрсете бастады.

Орта ғасырларда қазақ тілі түркі тілдерінің көпшілігі сияқты араб жазуын қолданды. Алайда ХХ ғасырда қазақ тілінде латын әліпбиі, кейіннен кириллица қолданылды. 2017 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қазақ тілін латын графикасына көшіру туралы жарлық шығарды, бұл қазіргі қазақ тілінің дамуына жаңа серпін берді.

Қазақ тілінің грамматикасы өте күрделі және терең. Бұл тілде сөздер жекеше, көпше түрде, жіктеліп, олардың мағыналары контекске байланысты өзгеріп отырады. Қазақ тілінде сөздердің тұлғалары мен сөзжасам ережелері ерекше орын алады. Тілде жалғаулар мен қосымшалардың саны көп, ол сөздердің мағынасын, сөйлемдегі рөлін өзгертуге мүмкіндік береді. Сөздер қатарын ауыстыру арқылы сөйлемнің мағынасын түбегейлі өзгертуге болады.

Қазақ тілінде дыбыстардың үлкен маңызы бар. Оған қазақ тілінің дыбыстық жүйесінің ерекшеліктері дәлел бола алады. Қазақ тілінде дауысты және дауыссыз дыбыстардың толық спектрі бар, сонымен қатар қазақ тіліне тән әуезділік пен музыкалық үн қалыптасқан. Қазіргі қазақ тілінің лексикасы да бай және әртүрлі. Адамдар күнделікті өмірде қолданатын сөздер мен ғылыми-техникалық терминдер арасында үлкен айырмашылықтар бар. Соңғы уақытта қазақ тілінің лексикасында әлемдік тілдерден енген сөздер мен жаңа сөздер пайда болуда.

Қазақстанда қазақ тілі мемлекеттік тіл болып табылады, сондықтан мемлекеттік қызмет, білім беру, мәдениет және ғылым салаларында қазақ тілі маңызды рөл атқарады. Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретіндегі мәртебесі 1989 жылы Қазақ ССР-нің Тіл туралы Заңы қабылданғаннан кейін заңдастырылған болатын. Қазіргі таңда қазақ тілі мектептерде, жоғары оқу орындарында оқытылады және ғылыми-зерттеу жұмыстарында кеңінен қолданылады. Қазақстандағы басты мақсаттардың бірі – қазақ тілін дамыту және оның әртүрлі салаларда қолданылуын кеңейту. Бүгінгі күні қазақ тілін үйренуге арналған түрлі бағдарламалар мен курстар жүргізілуде, сонымен қатар мемлекеттік органдарда және қоғамда қазақ тілін кеңінен пайдалану үшін бірқатар шаралар қабылдануда. Сонымен қатар, соңғы жылдары қазақ тілі интернет кеңістігінде де қарқынды дамып келеді, көптеген сайттар, блогтар мен әлеуметтік желілерде қазақша контент артып келеді.

Қазақ тілінің келешегі өте зор. Қазақстанда мемлекеттік тілдің қолдану аясы кеңейіп, оның білім беру, ғылым, мәдениет салаларындағы маңызы артқан сайын, тілдің болашағы да нық болады. Елдегі жастардың арасында қазақ тіліне деген сұраныс артып келеді, бұл болашақта қазақ тілінің дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар, Қазақстанның әлемдік аренада қазақ тілінің мәртебесін көтеру мен оның қолдану аясын кеңейту үшін көптеген халықаралық жобалар мен бағдарламалар әзірленуде. Қазақ тілі тек Қазақстанның ішіндегі ғана емес, түркі тілдес елдермен де тығыз байланыста дамып келеді. Қазақстанның мәдениеті мен тілінің халықаралық деңгейде мойындалуы маңызды бағыттардың бірі болып отыр.

Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық бірлігін, мәдениетін және тарихын сақтайтын маңызды құрал. Оның дамуы мен таралуы Қазақстанның болашағына, ұлттың бірлігіне және еліміздің тәуелсіздігіне үлкен әсер етеді. Қазақ тілін сақтау және дамыту әрбір қазақстандықтың міндеті болып табылады. Қазіргі уақытта қазақ тілін жаңа технологиялар мен заманауи әдістер арқылы дамыту, оған жаңа өмір сыйлау маңызды міндет болып қала береді. Тілді жақсы меңгеру – ұлттың болашағын көркейтудің негізгі жолы.

Ж.Иммагамбетова 

Ақмола гарнизонының Әскери сотының судьясы