Әскери қызметкерлердің тұрғын үй құқығы

Соңғы жылдары Қазақстанда әскери қызметкерлерді қызметтік баспанамен қамтамасыз ету саясаты өзгерді. Бұл экономикалық және әлеуметтік қайта құруларға, сондай-ақ мемлекеттік ресурстарды пайдалануды оңтайландыру қажеттілігіне байланысты. Бұл баяндамада біз әскери қызметкерлерді қызметтік тұрғын үйден шығарудың себептерін, процестері мен салдарын, сондай-ақ олардың әлеуметтік жағдайына әсерін қарастырамыз.

Қызметтік тұрғын үй коммуналдық қызметтерді және жөндеуді қоса алғанда, айтарлықтай техникалық қызмет көрсету шығындарын талап етеді. Мемлекеттік бюджеттің шектеулілігі жағдайында қызметтік тұрғын үйді ұстауға қаражат жұмсау тиімсіз деп танылуы мүмкін.

Кейбір жағдайларда әскери қызметкерлерді шығару тұрғын үй қорын оңтайландыру қажеттілігінен туындайды. Бұл әскери құрылым мен әскер санына байланысты қызметтік тұрғын үйге қажеттіліктің өзгеруіне байланысты болуы мүмкін.

Әскери тұрғын үй кешендері кейде ескірген болып шығады және қымбат жөндеуді қажет етеді. Шектеулі бюджеттер жағдайында мемлекеттік органдар мұндай объектілерді шығару және оларды жабу немесе олардың мақсатын өзгерту туралы шешім қабылдауы мүмкін.

Көшіру процесі көшіру және балама тұрғын үй беру кестесін қамтитын жоспарды әзірлеуден басталады. Әскери қызметкерлер дайындалуға уақыт беру үшін алдағы көшірулер туралы алдын ала хабарланады.

Үйден шығарылған әскери қызметкерлердің баламалы баспана алуы маңызды. Бұл мемлекеттік немесе жеке тұрғын үй болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда жеке нарықта тұрғын үйді жалға алу үшін өтемақы беріледі.

Әскери қызметшілерді шығару процесінде олардың құқықтары мен міндеттері туралы хабардар етілуге тиіс. Қақтығыстарды болдырмау және әскери қызметкерлердің құқықтарының сақталуын қамтамасыз ету үшін барлық заңды рәсімдерді сақтау маңызды.

Көшіру әскери қызметкерлердің, әсіресе отбасы барлардың әлеуметтік жағдайына кері әсерін тигізуі мүмкін. Оларға қолжетімді баспана табу қиынға соғуы мүмкін.

Тұрғын үй қиындықтары әскери қызметкерлер үшін қосымша қаржылық шығындарға әкелуі мүмкін, бұл олардың сатып алу қабілетін төмендетеді және стресс деңгейін арттырады.

Қазақстандағы әскери қызметшілерді қызметтік тұрғын үйлерден шығару теңгерімді көзқарасты талап ететін күрделі және көп қырлы процесс. Экономикалық және әкімшілік аспектілерді де, әскери қызметкерлер үшін әлеуметтік салдарды да ескеру маңызды. Теріс әсерді барынша азайту үшін балама тұрғын үймен қамтамасыз етудің нақты жоспарларын әзірлеу және шығару процесінде әскери қызметкерлерді құқықтық қорғауды қамтамасыз еткен жөн.

Қазақстанда әскери қызметкерлердің тұрғын үйге құқығы бар және бұл құқық бірқатар заңнамалық актілермен реттеледі. Негізгі ережелер тұрғын үймен қамтамасыз етуге, тұрғын үйді сатып алу немесе жалға алу үшін жеңілдіктер мен шарттарды қамтамасыз етуге қатысты.

Қазақстандағы әскери қызметкерлердің тұрғын үй құқығын жүзеге асырудың негізгі аспектілерін қарастырайық:

Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бөлігі ретінде тұрғын үй құқығына кепілдік береді. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» және «Әскери қызметкерлердің мәртебесі туралы» Заңдарында әскери қызметшілердің тұрғын үйге құқығы және оған байланысты жеңілдіктер туралы нормалар бар. «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заң азаматтарды, оның ішінде әскери қызметкерлерді тұрғын үймен қамтамасыз етудің жалпы ережелері мен шарттарын реттейді.

Әскери қызметшілер мемлекеттен баспананы қызмет орнында ала алады. Бұл қызметтік пәтерлер де, әскери қалашықтардағы пәтерлер де болуы мүмкін.

Әскери қызметшілерге мәртебесі мен еңбек өтіліне қарай тұрғын үйді иелену немесе ұзақ мерзімді жалға алу мүмкіндігі беріледі.

Қызмет орны бойынша тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген әскери қызметшілер ақшалай өтемақы алуға немесе тұрғын үй сатып алуға жәрдемдесуге құқылы.

Кейбір жағдайларда әскери қызметкерлер үй сатып алу немесе жалға алу үшін субсидиялар немесе салық жеңілдіктері сияқты қосымша жеңілдіктер алуы мүмкін.

Тұрғын үй алу үшін әскери қызметшілер заңда белгіленген белгілі бір шарттарды орындауы керек. Бұл қызмет өтілі, лауазымы және тұрғын үй талаптарын қамтуы мүмкін.

Мемлекеттен баспана ала алмайтын әскери қызметшілер тиісті органдардан көмек сұрай алады немесе өтемақы алу үшін заңда көзделген негіздерді пайдалана алады.

Елімізде әскери қызметкерлердің тұрмыс жағдайын жақсартуға бағытталған түрлі мемлекеттік бағдарламалар мен бастамалар болуы мүмкін. Бұл тұрғын үй салу, қолданыстағы тұрғын үйлерді жөндеу немесе жаңғырту бағдарламаларын қамтуы мүмкін.

Әскери қызметшiлердiң тұрғын үй құқығын жүзеге асыру нақты қызмет өткеру жағдайларына, тұрғылықты жерiне және басқа да факторларға байланысты әртүрлi болуы мүмкiн.

Сондықтан тұрғын үй мәселелері бойынша өзекті ақпарат пен кеңес алу үшін тиісті мемлекеттік немесе әскери органдармен байланысу маңызды.

«Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 сәуірдегі N 94 Заңының 101-2-бабы азаматтардың тұрғын үй қатынастары саласындағы құқықтары мен міндеттеріне қатысты маңызды аспектілерді реттейді. Бұл бап азаматтардың тұрғын үйге құқықтарын қамтамасыз етуге және тұрғын үй беру тәртібін белгілеуге қатысты заңнаманың негізгі элементі болып табылады.

Мемлекеттiк тұрғын үймен қамтамасыз етiлуге құқығы бар азаматтарға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өздерiне қатысты жағдайлар белгiленген адамдар жатады. Бұл құқық тұрғын үй жағдайын жақсартуды қажет ететін азаматтарға, сондай-ақ азаматтардың жекелеген санаттарына, мысалы, әскери қызметкерлерге, көп балалы отбасыларға және заңдарда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде белгіленген басқа санаттарға қолданылады.

Тұрғын үйге құқық белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады. Бұл рәсімнің негізгі элементтері тұрғын үй-жайларды беру ережелері, тұрғын үй алу шарттары, сондай-ақ оны беру шарттары мен тәртібі болып табылады. Тұрғын үймен қамтамасыз етуге жауапты ұйымдар белгіленген талаптарды орындауға және процестің ашықтығын қамтамасыз етуге міндетті.

Азаматтардың аталған санаттарын тұрғын үймен қамтамасыз етуді қаржылай қолдау мемлекеттік бюджеттен немесе басқа да көзделген көздерден жүзеге асырылуы мүмкін. Тұрғын үймен қамтамасыз ету шығындары белгіленген стандарттарға сәйкес келуі және жоғары сапалы өмір сүру жағдайларын қамтамасыз етуі керек екенін атап өткен жөн.

101-2-бап Қазақстанда азаматтардың тұрғын үйге құқықтарын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Ол азаматтардың жекелеген санаттарын тұрғын үймен қамтамасыз етудің құқықтық және ұйымдастырушылық негіздерін белгілейді және оның орын алу тәртібін анықтайды.

Мақалада әлеуметтік әділеттілік пен тұрақтылықтың негізгі аспектісі болып табылатын азаматтардың тұрғын үйге құқықтарын қорғау қамтамасыз етілген. Бұл мемлекеттік тұрғын үй алуға құқығы бар азаматтардың тиісті баспана алу мүмкіндігін қамтамасыз етуге көмектеседі.

Тұрғын үймен қамтамасыз етудің белгіленген тәртібі процестің айқындылығы мен болжамдылығын қамтамасыз етеді, бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін және тұрғын үй қатынастары саласындағы тиімсіздікті төмендетеді. Процестің ашықтығы азаматтарға өз құқықтары мен міндеттерін жақсы түсінуге мүмкіндік береді.

Қаржыландыру көздерін және тиісті стандарттарды анықтау мемлекеттік органдар мен ұйымдарға тұрғын үй беру шығындарын жоспарлауға көмектеседі, бұл бюджет қаражаты мен ресурстарын тиімдірек пайдалануға ықпалын тигізеді.

«Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 101-2 бабы тұрғын үй заңнамасының маңызды элементі болып табылады, оған құқығы бар азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз етуді реттейді. Ол осы құқықты жүзеге асырудың құқықтық негіздерін және елдегі әлеуметтік әділеттілік пен тұрғын үй саясатының тиімділігін қамтамасыз ету үшін аса қажет тұрғын үй беру тәртібін белгілейді. Осы баптың ережелерін іске асыру неғұрлым әділ және тәртіпті тұрғын үй жүйесін құруға ықпал етеді, бұл өз кезегінде азаматтардың тұрғын үй жағдайларын жақсартуға әсері зор.

Жексембиев Нуркен Жакыпович 

Алматы гарнизоны әскери сотының төрағасы