РҮК: Әлеуметтік әріптестікті дамыту - жұмысшылардың еңбек құқықтарын тиімді қорғаудың кілті

Бүгін Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары Ералы Тоғжановтың төрағалығымен бейнеконференция режимінде әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссияның отырысы өтті.

Отырыс шеңберінде әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі аймақтық комиссиялар қызметінің мәселелері, сондай-ақ жұмысшылардың еңбек құқықтарын қорғау бойынша кәсіподақтар қабылдаған шаралар қарастырылды.

Кездесу барысында Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин кәсіподақтың күн тәртібіндегі бірқатар өзекті мәселелерді көтерді.

Ең алдымен ол еңбек қатынастарын ұжымдық-шарттық реттеу мәселелеріне тоқталды.

«Ағымдағы жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша, біздің кәсіподақтар жұмыс істейтін ұйымдарда 15 915 ұжымдық шарт жасалды. Кәсіподақ мүшелерін ұжымдық келіссөздермен қамту 2020 жылы 90,2% құрады және 1,5 млн жұмысшыны қамтиды. Жалақыны индекстеу тәртібі нақты сектордың кәсіподақ ұйымдары жасаған 1895 ұжымдық шартта бекітілген», - деп атап өтті Сатыбалды Дәулеталин.

Оның айтуынша, 2019 жылмен салыстырғанда жұмыс берушінің жалақыны индекстеу жөніндегі міндеттемесін қамтитын ұжымдық шарттардың үлесі 2020 жылы 24,8% -ға өсті.

Жалпы алғанда, республикада 2020 жылы ұжымдық шарттардың саны 2019 жылмен салыстырғанда 19,1% - 120 200-ден 143 571-ге дейін өсті.

Сонымен қатар, ҚРКФ басшысы атап өткендей, республикадағы кәсіпорындардың 52,4% -ы және олардың қызметкерлері әлеуметтік әріптестіктен тыс.

Кәсіподақтар федерациясының төрағасы әлеуметтік әріптестерге азаматтардың өтініштері негізінде кәсіподақ жұмысы туралы ақпарат берді.

Өтініштердің көпшілігі жалақының кешіктірілуіне, заңсыз жұмыстан шығарылған жағдайда жұмысқа қайта орналасуға, жұмыстан мәжбүрлі түрде босатуға, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігіне қатысты мәселелерге қатысты болды.

«Тек 2020 жылы сот жүйесімен тығыз ынтымақтастықта прокуратура органдары, басқа мемлекеттік органдар 14313 азаматтардың өтініштерін қарады. 85% немесе 12154 өтініш оң шешімін тапты, - деді Сатыбалды Дәулеталин.

Кәсіподақтар федерациясының басшысы сонымен қатар ҚРКФ жанынан құрылған, бүкіл ел бойынша кәсіподақ мүшелеріне тегін заңдық кеңес беретін заң клиникасының жұмысы туралы және «Татуласу орталығы» татуластыру орталықтарының жұмысы туралы айтты.

«Татуластыру орталықтары құрылғаннан 2018 жылдың наурызынан бастап 18000-нан астам консультациялар өткізілді, еңбек және әлеуметтік мәселелер бойынша 6087 өтініш қаралды, оның 4635 еңбек дауы оң шешімін тапты. Медиация рәсімі арқылы 1045 проблемалық мәселе шешілді», - деді ҚРКФ төрағасы.

Ол жұмысшылардың өздерінің құқықтық сауаттылығын арттыру мәселесіне ерекше тоқталды.

«Жалпы 21-ші жыл басынан бері 165 семинар өткізілді, оның ішінде көшпелі оқыту, 7000-нан астам кәсіподақ мүшелері өтті. Қазір бастауыш кәсіподақ ұйымдарының келіссөз жүргізу дағдыларын жетілдіруге арналған 14 күнделікті онлайн-семинарлар сериясы аяқталды, олар 1018 жұмысшы мен кәсіподақ мүшелерін қамтыды. Жыл соңына дейін кәсіподақтың 3 мыңнан астам мүшесін қамтитын тағы осындай 45 семинар өткізу жоспарлануда», - деді Сатыбалды Дәулеталин.

         Сонымен қатар, оның айтуынша, халықаралық ынтымақтастық аясында Ф.Эберт қорының Қазақстандағы өкілдігімен кәсіподақтардың, жұмыс берушілердің және атқарушы органдардың өкілдері үшін «Еңбек дауларын тиімді шешу: диалог және бітімгершілік рәсімдері» тақырыбында бірқатар семинарлар өткізілді.

Кәсіподақтар федерациясының төрағасы әлеуметтік әріптестік аясындағы жұмыстың айтарлықтай нәтижелерін атап өтті.

«Кәсіподақтар федерациясы аймақтардағы әлеуметтік әріптестердің елдің нақты кәсіпорындарында келіссөздер жүргізу процесіне тікелей қатысады. Биылғы жылы еңбек дауларының алдын алу және шешу мақсатында Кәсіподақтар федерациясының басшылығы Атырау, Ақтөбе, Қарағанды, Қызылорда және Маңғыстау облыстарына сапар шекті», - деп атап өтті ҚРКФ басшысы.

Сатыбалды Дәулеталиннің айтуынша, жұмыс берушілермен жұмыс кездесулері мен келіссөздер нәтижесінде жұмысшылардың жалақысын көтеру, лайықты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және елдегі бірқатар кәсіпорындарда ұжымдық шарттардың тиімді нысандарын дамыту туралы келісімдерге қол жеткізілді.

«Маңғыстау облысында кәсіподақтар федерациясы өкілдерінің белсенді қатысуымен «Кезби »ЖШС мұнай сервистік кәсіпорнында 2019 жылдан бері жалғасқан еңбек дауы шешілді. Сонымен бірге жалақыны 50% -ға арттыру, жалақы шкаласын қайта қарау, еңбек жағдайларын жақсарту, сондай-ақ «он үшінші» жалақы деп аталатын төлемдер мен денсаулыққа келтірілген зиян үшін өтемақы төлеу туралы келісімдер жасалды. Тек 2019 жылдың өзінде «Кезби» ЖШС-де ҚРКФ-ның араласуымен 4 ереуілдің және 2020 жылы 3 еңбек дауының алдын алу мүмкін болды», - деді төраға.

Сатыбалды Дәулеталин еңбек дауларының алдын алуда қызметкерлерден жедел кері байланыс алудың маңыздылығын атап өтті және «Қалың қалай, бастауыш ұйым?» республикалық акциясы туралы айтты.

«Әртүрлі саладағы бастауыш кәсіподақ ұйымдарымен 24 мың адамның қатысуымен 327 кездесу өткізілді. Онлайн-сапарлар кезінде кәсіподақ мүшелері шешілуге тиісті 228 мәселе көтерді. Оның ішінде 56 мәселе шешілді. Қалған мәселелер жаңа нормативтік құқықтық актілерді қабылдауды, қолданыстағы заңнамаға түзетулер енгізуді талап етеді. Кездесулер еңбек ұжымдарындағы өзекті мәселелерге жедел жауап беруге, мәселелерді шешуге, тәжірибе алмасуға мүмкіндік береді», - деп атап өтті Сатыбалды Дәулеталин.

ҚРКФ-ның өзекті мәселелерінің қатарында кәсіптік одақтардың еңбек дауларын шешуге қатысуы да атап өтілді.

«Тек соңғы 6 айда біз 41 еңбек дауын шешуге қатыстық. Кәсіпорындарда әкімшіліктің мүдделері басым, ал қызметкерлердің іс жүзінде дауыс беру құқығы жоқ, ал қызметкерлердің кәсіпорын ішінде диалог құруға мүмкіндігі жоқ. Кәсіподақ құруға немесе кәсіподақтың әлсіреуіне кедергі болатын жұмыс берушілердің әрекеттері тек заңдарды бұзу емес, бұл институционалды ортаны бұзу, даулардың бақылаусыз дамуына және сайып келгенде, әлеуметтік шиеленістің күшеюіне әкеліп соқтырады», - деді Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.

         Қорытындылай келе, ҚРКФ басшысы еңбек саласындағы мемлекеттік бақылау проблемасына тоқталды. Ол ҚРКФ-ның мемлекеттік еңбек инспекторларының мәртебесін көтеру туралы ұсынысын еске түсірді. Сонымен бірге, ол еңбек қатынастарын реттеу үшін жеке министрлік құруды ұсынды.

«Еңбек саласындағы өзгерістер мен жүйелі жұмыс қажеттілігін ескере отырып, біз жеке еңбек министрлігін құруды қажет деп санаймыз», - деді кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин

Кездесуді қорытындылай келе, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары Ералы Тоғжанов әлеуметтік әріптестікке қатысушыларға елдің әлеуметтік-еңбек саласын нығайтуда әлеуметтік диалогты дамыту бойынша бірқатар міндеттер қойды. 

ҚР Кәсіподақтар федерациясының медиа орталығы