Медицина қызметкерлерінің ҚР арнайы қабылдау орындарында тәулік бойы болу мәселесін шешу маңызды

Қолданыстағы заңнамаға сәйкес «арнайы қабылдау орны» термині әкімшілік қамауға алынған адамдарды қабылдауға және ұстауға арналған ішкі істер органдарының мекемесі деп түсініледі.

Қазақстанда барлығы 28 тиісті мекеме жұмыс істейді. Ұлттық алдын алу тетігінің (ҰАТ) Үйлестіру кеңесінің мүшесі Арсен Әубәкіров атап өткендей, ҰАТ қатысушылары 2019 жылы арнайы қабылдағыштарға 18 рет, ал 2020 жылы пандемияға байланысты жағдайға қарамастан мерзімді, аралық және арнайы қабылдағыштарды қоса алғанда – 19 рет барулар өткізді.

Жалпы, 2020 жылы арнайы қабылдағыштардың әкімшіліктері тарапынан бұзушылықтарды мынадай түрлер бойынша санаттауға болады – тұрғын үй жағдайлары (29%), медициналық қызмет көрсету (22%), санитарлық-гигиеналық жағдайлар (22%), тамақтану жағдайлары (10%), шағым беру құқығы (9%) және сыртқы әлеммен байланыс (8%).

«Арнайы қабылдағыштарға кіру кезінде бізде проблемалар болған жоқ, алайда барулар жағдайларын жақсарту бойынша соңғы ұсынымдар орындалмайды немесе тек ішінара орындалады. Нұсқамалардың толық орындалуы үлкен ерекшелік болып табылады», - деп атап өтті Әубәкіров.

ҰАТ Коркеңесінің мүшесі мониторингтік барулар барысында анықталған бірқатар бұзушылықтарға тоқталды. Ол ғимараттардың сыртқы түрі мен мекемелердің жалпы инфрақұрылымының ескіруінің жиі кездесетін проблемасын атап өтті. Әубәкіров «әкімшілік үй-жайлар әлдеқашан пайдалануға берілгенін, көптеген ғимараттарда мүгедектігі бар адамдар үшін арнайы мүмкіндіктер жоқ, қабылдағыштар аумағында камералар орнатылмағанын», деп, атап өтті.

Сарапшының айтуынша, мекеме әкімшіліктері кейбір ғимараттардың өздері кішкентай және оларда белгілі бір санаттағы адамдар үшін жеке камералар құру мүмкін емес: мысалы, шетелдіктер, мүгедектігі бар адамдар. Әубәкіров атап өткендей, көбінесе түрмелерде ерлер мен әйелдерді ұстау жағдайы айтарлықтай бөлінеді.

Әубәкіров бөліп көрсеткен тағы бір мәселе — тамақтану сапасының төмендігі. Оның айтуынша, азық-түлік жеткізіліміне мұқият бақылауды қамтамасыз ету, ұсталғандардың тәуліктің кез келген уақытында ауыз суға қол жеткізуінің сақталуын қадағалау қажет.

Сондай-ақ, Арсен Әубәкіров арнайы қабылдағыштардағы санитарлық жағдайларға назар аударды.

«Мұндай мекемелерде болу ұзаққа созылмайды, сондықтан төсек-орын жабдықтарын, жеке гигиена заттарын үнемі ауыстыру, санитарлық тораптардың жай-күйі, санитарлық үй-жайлардың құпиялылығы мен қол жетімділігін қамтамасыз ету үнемі бақылауда болуы тиіс», - деп атап өтті ҰАТ Коркеңесінің мүшесі.

Сонымен қатар, ол камералар ішіндегі жарықтың жетіспейтіндігіне, бірқатар мекемелердің үй–жайларында температуралық режимнің - қыста жылыту мен жазда желдетудің жеткіліксіз сақталуына назар аударды.

Әубәкіров Қазақстанның жекелеген арнайы қабылдау орындарында медициналық қызмет көрсету сапасы туралы да қанағаттанғысыз пікір білдірді. Оның айтуынша, "медперсонал негізінен жартылай жұмыспен қамтылған, кадрлардың үлкен ауысымы байқалады". Бұл, өз кезегінде, науқастарды қабылдау уақытын қысқартуға, құжаттарды жүргізу және дәрі-дәрмектерді сақтау мерзімдерін бұзуға әкеледі. Тиісінше, медицина қызметкерлерін тәулік бойы арнайы қабылдағыштарда табу мәселесін шешу маңызды.

«Дәрі-дәрмектерді жеткізуді ұйымдастыру, олардың сапасын бақылау және олардың дұрыс сақталуын қамтамасыз ету туралы ойланған жөн», - деп түйіндеді А.Әубәкіров.

ҰАТ қатысушылары арнайы қабылдағыштар әкімшіліктеріне белгілеген ұсынымдардың ішінде камералардағы сумен жабдықтау және кәріз инженерлік коммуникацияларына ағымдағы жөндеу жүргізуді, жасанды жарықтандыруды жақсартуды, терезелер мен су құбырларын жөндеуді, кір жуғыш машиналарды орнатуды, қателерге қарсы күресті және бақылау-өткізу пункттерін құруды атап өтуге болады.

ҚР ІІМ жолданған ҰАТ қатысушыларының ұсыныстарының қатарына жаңа ғимараттар салу, сондай-ақ қолданыстағыларын күрделі және косметикалық жөндеу процесін жеделдету; медициналық қызмет көрсету деңгейін, санитарлық-гигиеналық жағдайларды және тамақтануды ұйымдастыру деңгейін халықаралық және ұлттық стандарттарға сәйкес келтіру; азаптаулардың және қатыгез, адамгершілікке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің алдын алуға қатысты сабақтар өткізу және әдістемелік материалдар жасау бойынша біркелкі тұрақты әдістеме мен есептілікті енгізу кірді. Арнайы қабылдау орындарындағы адамдардың Адам құқықтары жөніндегі Уәкілге, прокурорға және сотқа жолданған шағымдары цензураға жатпайтын және мөрленген түрде адресатқа дереу жіберілетін ҰАТ қатысушыларының ұсынымдарын жеке атап өткен жөн.

Естеріңізге сала кетейік, ҰАТ азаптауды және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерін анықтау және алдын алу мақсатында жабық Мемлекеттік мекемелерге қоғамдық бақылаудың бір түрі болып табылады.

ҰАТ жұмысына тартылған сарапшылардың міндеті – адамдарды қоғамнан оқшаулау орындарына тұрақты барулар жүргізу және олардағы адамдардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуына мониторинг жүргізу. 2020 жыл Қазақстанда ҰАТ қызметінің жеті жылдық кезеңінің тиімділігін атап өтті, оны ҚР Үкіметінің, БҰҰ Даму Бағдарламасының және басқа да халықаралық ұйымдардың қолдауымен Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл аппараты үйлестіреді.

Арнайы қабылдағыштар мен қабылдау-тарату орындарынан басқа, ҰАТ қатысушылары баратын мекемелерге түрмелер, тергеу изоляторлары, полиция учаскелері, наркологиялық диспансерлер, жетім балаларға арналған Денсаулық сақтау ұйымдары

Арсен Әубәкіров, ҰАТ үйлестіру кеңесінің мүшесі