Азаматтық процестегі соттың хабарлаулары мен шақырулары.

Қазіргі жаhандану заманына сәйкес еліміздің сот өндірісінде жаңа технологияларды енгізу және пайдалану бойынша бірқатар шаралар жүзеге асып, бүгінгі таңда азаматтық процесте сотқа тараптарды шақыру бұрынғыдай емес, жаңа технологиялардың іске қосылуымен жеңілдене түсті.

Қазіргі кезде, тараптарды «Төрелік» бағдарламасы негізінде sms-хабарламамен немесе егер тарап сот кабинеті сервисі арқылы берсе, сол сервиспен хабарландыру  бас маман сот-мәжіліс хатшыларының жұмысын жеңілдете түсті.

Істі сотта қарауға әзірлеу сатысы істі сотта қарауға әзірлеу туралы ұйғарым шығарудан басталады және істі сот отырысында қарауға тағайындау туралы ұйғарым шығарумен аяқталады.

Судья істі дайын болды деп тани отырып, іске  қатысатын  адамдарды,  олардың  өкілдерін,  сондай-ақ  куәларды, сарапшыларды,  мамандар  мен  аудармашыларды  сот  отырысының  немесе жекелеген  процестік  әрекеттерді  жасаудың  уақыты  мен  орны  туралы хабарландырылып, соттың  шақыру  қағаздарымен  сотқа шақырады.

Қолданыстағы заңнамаға сай, іске қатысатын адамдар, сондай-ақ куәлар, сарапшылар, мамандар мен аудармашылар тапсырылғаны туралы хабарламасы бар тапсырыс хат, телефонограмма  немесе  жеделхат,  сондай-ақ  хабарлаудың  немесе шақырудың  тіркелуін  қамтамасыз  ететін  өзге  де  байланыс  құралдарын пайдалану арқылы хабарлануы немесе шақырылуы мүмкін.

Хабарлаулар мен шақырулар хабарланатын немесе шақырылатын адамның  сотқа  уақытылы  келуіне  және  іске  дайындалуына  жеткілікті мерзімі  болатындай  есеппен  істі  сот  талқылауына  дайындау  туралы ұйғарым  шығарылған  күннен  не  сот  талқылауы  тағайындалған  күннен кейінгі келесі күннен кешіктірілмей жіберілуге тиіс.

Хабарлау  немесе  шақыру  хабарландырылатын  немесе шақырылатын адамға тарап немесе іске қатысатын басқа да адам көрсеткен мекенжай,  ұялы  байланыстың  абоненттік  нөмірі  немесе  электрондық мекенжай бойынша жіберіледі. Егер сотқа хабарланған мекенжай бойынша адам іс  жүзінде  тұрмайтын  болса,  хабарлау немесе  шақыру  оның  жұмыс орны бойынша жіберілуі мүмкін. Заңды тұлғаға арналған хабарлау немесе шақыру оның орналасқан жері бойынша жіберіледі.

Іске  қатысатын  адамдар хабарланатын және  шақырылатын адамдар сотқа келмеген істер бойынша сот талқылауының уақыты, күні мен орны туралы хабарды бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға құқылы.

Тараптың  тиісінше  хабарландырылуы  –  егер  хабарлаудың түспегені  не  кешірек  түскені  дәлелденбесе,  көрсетілген  мекенжайда тұратын тараптың кәмелетке  толған  отбасы  мүшелерінің  бірі,  басқа адам алған,  оның  тапсырылғаны  туралы  хабарламасы  бар  тапсырыс  хатпен жіберілген  хабарлама,  телефонограмма  немесе  жеделхат,  сондай-ақ  ұялы байланыстың  абоненттік  нөмірі  немесе  электрондық  мекенжай  бойынша немесе хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де  байланыс  құралдарын  пайдалану  арқылы  мәтіндік  хабардың жеткізілгендігін растайтын есеп.  Соттың шақыру қағазында немесе өзге де хабарлауда, сондай-ақ ұялы  байланыстың  абоненттік  нөмірі  немесе  электрондық мекенжай бойынша жіберілетін хабарда  барлық деректер көрсетілуі тиіс.

Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау хабарламасы бар тапсырысты хатпен почта арқылы немесе мұны өздеріне судья тапсырған адамдар  не  ұялы  байланыстың  абоненттік  нөміріне  немесе  электрондық мекенжайға  электрондық  түрде  мәтіндік  хабар  жолдау  арқылы  немесе хабарлаудың  немесе  шақырудың  тіркелуін  қамтамасыз  ететін  өзге  де байланыс  құралдары  пайдаланылып  жеткізіледі.  Шақыру  қағазын  немесе өзге  де  хабарлауды  адресатқа  тапсыру  уақыты  шақыру  қағазының түбіртегінде  немесе  өзге  де  хабарлаудың  сотқа  қайтарылуға  тиіс көшірмесінде белгіленеді.

Судья  хабарландырылатын  немесе  іс  бойынша  шақырылатын басқа адамға  тапсыру  үшін  шақыру  қағазын  немесе  соттың  өзге  де хабарлауын іске қатысатын адамның келісімімен оған беруі мүмкін.

Соттың  шақыру  қағазын  немесе  өзге  де  хабарлауды  жеткізу тапсырылған адам оның  тапсырылған  күні көрсетілген  және  адресаттың оларды  алғандығы  жөнінде  қолы  қойылған  шақыру  қағазының  түбіртегін немесе өзге де хабарлаудың көшірмелерін сотқа қайтаруға міндетті.

Осы  тараудың  талаптары  сақталған  кезде,  егер  керісінше  жағдай дәлелденбесе, соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау жеткізілген болып есептеледі.

Соттың  шақыру  қағазы  немесе  өзге  де  хабарлау,  ол  жолданып отырған  азаматқа  сотқа  қайтарылуға  жататын  шақыру  қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлаудың көшірмелеріне қолы қойдырылып жеке  не  ұялы  байланыстың  абоненттік  нөміріне  немесе  электрондық мекенжайға  электрондық  түрде  мәтіндік  хабар  жолдау  арқылы  немесе хабарлаудың  немесе  шақырудың  тіркелуін  қамтамасыз  ететін  өзге  де байланыс құралдары пайдаланылып тапсырылады.

Заңды  тұлғаға  жіберілген  соттың  шақыру  қағазы  не  өзге  де хабарлама оның өкіліне немесе басқару функцияларын орындайтын тиісті адамға,  күзет  қызметінің жұмыскеріне  не  шақырылып,  хабарландырылып отырған тұлғаның басқа қызметкеріне табыс етіледі, ол шақыру қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлаудың көшірмелеріне өзінің лауазымын, тегін және аты-жөнін жазып, оны алғандығы жөнінде қол қояды.

Соттың  шақыру  қағазы  немесе  өзге  де  хабарлау, егер заңды  тұлға көрсетілген  мекенжайда  болмаса  да,  заңды  тұлғаның орналасқан  жері бойынша жеткізілген болып есептеледі.

Егер  шақыру  қағазын  жеткізген  адам  іс  бойынша хабарландырылатын  немесе  шақырылатын адамды  тұрғылықты  жерінен немесе  жұмысынан  таба  алмаса,  онда  шақыру  қағазы  онымен  бірге тұратын  отбасының  кәмелеттік  жасқа  толған  мүшелерінің  біріне  не олардың келісімімен басқа адамға, ал олар болмаған кезде – үй-жайлардың (пәтерлердің)  меншік  иелері  кооперативінің,  тұрғын  үй-пайдалану  және коммуналдық қызметтер көрсету қызметінің уәкілетті тұлғасына не тұрғын үй  басқарушысына,  жергілікті  өзін-өзі  басқару  органының  немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның не оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті тұлғасына тапсырылады. Бұл жағдайларда  шақыру  қағазын  қабылдап  алған адам  шақыру  қағазының түбіртегіне  өзінің  тегін,  атын,  әкесінің  атын  (егер  ол  жеке  басты куәландыратын  құжатта  көрсетілген  болса),  сондай-ақ  адресатқа қатыстылығын  немесе  атқаратын  лауазымын  көрсетуге  міндетті.  Шақыру қағазын  қабылдап  алған адам  оны кешеуілдемей  адресатқа  тапсыруға міндетті.

Көрсетілген  жағдайларда  соттың  шақыру  қағазы  тиісті  түрде тапсырылған болып есептеледі.

Адресат  уақытша  болмаған  жағдайда  шақыру  қағазын  жеткізетін адам шақыру қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлауға адресаттың қайда  кеткенін  және  оның  қашан  қайтып  келуі  мүмкін  екенін  белгілейді.

Осы  мәліметтерді  онымен  бірге  тұратын  кәмелетке  толған  отбасы мүшелерінің  және  басқа  адамдардың  ішінен  біреуі  растауы  не үй-жайлардың  (пәтерлердің)  меншік  иелері  кооперативінің,  тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтерді көрсету қызметінің уәкілетті тұлғасы не тұрғын үй басқарушысы, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе  адресаттың  тұрғылықты  жері  бойынша  тиісті  атқарушы  органның немесе  оның  жұмыс  орны  бойынша  әкімшіліктің  уәкілетті тұлғасы, сондай-ақ  соттың  шақыру  қағазын  немесе  хабарлауды жеткізген  адам куәландыруға тиіс.

Адресат  соттың  шақыру  қағазын  немесе  өзге  де  хабарлауды қабылдап алудан бас тартқан кезде, оларды жеткізуші немесе табыс етуші адам шақыру  қағазына  немесе  өзге  де  хабарлауға,  шақыруға  тиісті  белгі қояды, олар сотқа қайтарылады, сондай-ақ бұл туралы акт жасауға құқылы.

Адресаттың соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды алудан бас тартуы  туралы  белгіні  үй-жайлардың  (пәтерлердің)  меншік  иелері кооперативінің,  тұрғын  үй-пайдалану  және  коммуналдық  қызметтер көрсету  қызметінің  уәкілетті  тұлғасы  не  тұрғын  үй  басқарушысы, жергілікті  өзін-өзі  басқару  органының  немесе  адресаттың  тұрғылықты жері  бойынша  тиісті  атқарушы  органның  немесе  оның  жұмыс  орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті тұлғасы куәландырады. 

Адресаттың  соттың  шақыру  қағазын  немесе  өзге  де  хабарлауды қабылдап алудан  бас  тартуы  істі  қарауға  немесе  жекелеген процестік әрекеттерді  жасауға  кедергі  болмайды  және  адам  тиісті  түрде хабарландырылған болып есептеледі.

Іс бойынша іс жүргізу кезінде тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе)  ауыстыру, мекенжайды, ұялы байланыстың абоненттік нөмірін және электрондық мекенжайды өзгерту

Іске қатысатын адамдар мен олардың өкілдері іс бойынша іс жүргізу кезінде тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе) ауысқан, мекенжайы,  ұялы  байланысының  абоненттік  нөмірі, электрондық  мекенжайы  өзгерген  жағдайда  бұл  туралы  сотқа  хабарлауға міндетті.  Мұндай  хабар  болмаған  кезде  шақыру  қағазы  немесе  өзге  де хабарлау, шақыру сотқа белгілі соңғы деректер бойынша жіберіледі және адресат бұл мекенжай бойынша енді тұрмаса да немесе болмаса да, ұялы байланыстың  осы  абоненттік  нөмірін  немесе  электрондық  мекенжайды пайдаланбаса да жеткізілген болып есептеледі. Мұндай хабарлау тиісінше хабарлау болып табылады.

Оспанова А.А.

Астана қаласы Есіл аудандық сотының

бас маман – сот отырысының хатшысы