Еңбек даулары

     Адам өмірі еңбек етуден тұрады. Еңбек – адам мен қоғамның өмір сүру және қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған адам қызметі.

      Жаңалықтардан естіп жүргеніміздей қоғамада еңбек даулары жиі болып жатады. Оның басты себептерінің бірі еңбек шартының дұрыс жасалмауы және құқықтық сауаттылықтың аз болуы.

         Жұмыссыздық мәселесі бар қоғамда еңбек дауының болары сөзсіз. Көп жағдайда еңбек даулары құрлыс саласында байқалды. Қарапайым ауыл тұрғыны қалаға адал табыс табамын деген оймен  келеді. Жұмыс тапқанына қуанып  еңбек шартын жасауды кейінге қалдырады. Жұмыс беруші компаня бәрі  жақсы болады деп сендіріп бастапқыда жалақысын беріп жүреді  компаня  шығынға ұшырғанда әлгіндей жалқыны осы айда береміз деп созбаланға салынды. Ашынған азамттар қол қусырап қалады себебі ешқалай дәлелдей алмайды еңбек шарты жасалмаған, үміттерін үзіп қолдарын бір сілтейді. Бұл бір келтірілген кішігірім мысал осындай кемшілктер баршылық.

      Еңбек  дауларын болдырмыс үшін Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы Еңбек Кодексіне өзгертулермен толықтырулар енгізілді

      2021 жылдың 31 наурыздағы өзгертілген жаңа  редакцияадағы Еңбек кодексінде жұмысшыларға  басымдылық берілген, жұмысшылардың құқтары ескерілген толықтырылған соларға қысқаша тоқталып кетсек.

      Бұдан былай барлық еңбек шарттары Enbek.kz парталында тіркелетін болады. Порталға тіркелу үшін ЭЦП кілт қажет болады тиімділігі сіз еңбек шартын қағаз жеткізгіште ұстап жоғалтып алмайсыз. Жасалған еңбек шартымен танысуға құқығыңыз бар егер сіздің еңбек шартыңыз тіркелмеген болса сіз еңбек шартын тіркеуді талап ете аласыз.

        Келісу комиссиясы (согласительная комиссия) деген ұғым енгізілді комисся мүшілерінен тұрады  бұл дау туындаған жағдайда  сотқа жеткізбей татуластыру арқылы  шешуге болады. Сотқа түскен еңбек дауы кем дегенде  бір жарым екі ай созылады. Келісу комиссиясы сіз жұмыс істейтін мекемеде жұмысышылардың саны 15 адамнан көп болса сіздің мекемеде келісу комиссиясы болуы тиіс. Келісу комиссиясы құрыман жұмыс беруші тарапынан үш адам жұмысшы тарапынан үш адам болады үлкен ұжым болғанда жағдайда бес адамнан болуы мүмкін.

       Және айта кететін дүние жұмыс беруші жұмысшыны ар ождан ұлтына, тіліне, дініне  тіл тигізіп қорлауға болмайды. Осындай жағдай орын алағанада ҚР Әкімшілік кодексінің  90 бабына сәйкес 30 айлық көрсеткіште айыппұл салынады.

       Сондай ақ түнгі ауысымда жұмыс жасайтындардың жалақысын күндізгі ауысым да жұмыс жасайтындарға қарағанда жоғары болу керек. Мысалы күндізгі жұмысықа бір күнде 6000 мың тенге төлесе түнгі аусымда яғни 22:00 және 06:00 аралығында жұмыс жасасаңыз сізге 9000 мың тенге төленуі қажает бір жарым ставка көп болу тиіс. Жәнеде демалыс күндеріде осылай жұмыс жасасаңыз сізге  істеген күніңізге ақша төленуі тиіс. 

Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық

әскери сотының бас маман сот отрысынң хатшысы

 Н.Тұркменбаев