Сот жүйесінде ақпараттық технологияларды жетілдіру – халық сенімін арттыру

Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар (АТ) қоғамның барлық саласына терең енген және біздің өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Бұл өзгерістер құқықтық жүйеде де өз көрінісін тапты. Әсіресе, сот жүйесінде ақпараттық технологияларды жетілдіру халықтың соттарға деген сенімін арттыруда маңызды рөл атқарады. Сот жүйесін цифрландыру, жаңа технологиялар мен инновацияларды енгізу әділдік пен ашықтықты қамтамасыз етудің, сондай-ақ, сот қызметінің тиімділігін арттырудың негізгі құралы болып табылады.

Сот жүйесінің тиімді жұмыс істеуі, ең алдымен, оның ашықтығы мен қолжетімділігіне байланысты. Ақпараттық технологиялар сот процестерін айтарлықтай жеңілдетіп, оның барлық қатысушылары үшін қарапайым және түсінікті етеді. Қазіргі уақытта көп елдерде сот процестері мен шешімдері электронды түрде жүргізіліп, азаматтарға онлайн түрде қолжетімді болуда.

Қазақстанда да сот жүйесінің цифрландырылуы маңызды қадамдармен жүзеге асырылуда. Сот актілерін электронды түрде шығару, онлайн сот тыңдаулары, азаматтардың өз құқықтарын қорғау процесін жеңілдететін арнайы электрондық порталдар мен қосымшалар – бұл сот жүйесінің ашықтығын арттыратын басты шаралар болып табылады.

Сот жүйесін цифрландырудың артықшылықтары:

- Ашықтық және қолжетімділік. Ақпараттық технологияларды қолдану сот актілерін барлық азаматтарға ашық етеді. Интернет арқылы кез келген адам сот шешімдерімен танысып, сот процесіне қатысты барлық ақпаратты ала алады. Бұл халықтың сот жүйесіне деген сенімін арттырады, себебі адамдар өз құқықтарын қорғаудың ашық әрі айқын жолдары бар екенін біледі.

- Жылдамдық және тиімділік. Сот процесін цифрландыру іс-әрекеттердің жылдамдығын айтарлықтай арттырады. Бұрынғыдай құжаттарды қағазбастылықпен толтыру және процестерді қолмен жүргізу қажеттілігі жойылады. Электронды құжат айналымы мен онлайн сот тыңдаулары сот процестерін тездетеді, сондай-ақ уақыт пен ресурстарды үнемдеуге мүмкіндік береді.

- Сот қызметіне қолжетімділікті арттыру. Электронды сот жүйелері арқылы ауылды жерлерде тұратын немесе өз қалаларында сот органдарына қолжетімділігі шектеулі азаматтар да сот қызметтеріне еркін қол жеткізе алады. Бұл әр азаматтың сот әділдігіне қол сұғылмауына мүмкіндік береді.

- Құқықтық мәдениетті арттыру. Сот жүйесіндегі цифрландыру халықтың құқықтық сауаттылығын арттыруға ықпал етеді. Электронды платформалар азаматтарға сот актілерін, заңнамаларды, сот шешімдерін түсінуге және өз құқықтарын қорғауға көмек көрсетеді.

Медиация мен дауларды шешу үшін ақпараттық технологияларды қолдану. Ақпараттық технологиялар тек сот процесін жеңілдетіп қана қоймай, сонымен қатар дауларды бейбіт жолмен шешуге мүмкіндік береді. Қазақстанда медиация саласында да цифрландыру жүзеге асырылуда. Онлайн медиация платформалары тараптарға дауларын бейбіт жолмен шешуге көмектеседі, ал бұл өз кезегінде қоғамдағы жалпы татулықты арттырады.

Сот жүйесін цифрландыру халықтың сенімін арттырудың ең тиімді жолы болып табылады. Электронды порталдар мен ақпараттық жүйелердің дамуы соттардың шешімдеріне деген қоғамдық сенімділікті нығайтады, өйткені азаматтар барлық процесстердің ашық және қолжетімді екенін көреді. Сондай-ақ, цифрландыру арқылы соттың әділ және тең шешім қабылдауға деген бейілділігі күшейеді. Егер сот процестері мен шешімдері ашық түрде қолжетімді болса, азаматтар оны көбірек құрметтейтін болады.

Қазақстанда сот жүйесінің цифрландыруы қарқынды түрде жүзеге асырылуда. Жаңа ақпараттық жүйелер, электронды сот ісін жүргізу, онлайн сот тыңдаулары – бұлардың барлығы сот жүйесін одан әрі жақсартып, азаматтардың құқықтарын қорғауды жеңілдетуге бағытталған. Сот жүйесіне енгізілген «Сот кабинеті», «Электронды үкімет» сияқты платформалар халықтың құқық қорғау органдарына деген сенімін арттыруда.

Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының бастамасымен сот процестерінің цифрландыруы аясында арнайы мобильді қосымшалар әзірленіп, азаматтарға өз істерін қадағалауға және сот қызметтеріне онлайн қол жеткізуге мүмкіндік беруде.

Сот жүйесін ақпараттық технологиялар арқылы жетілдіру – бұл қоғамның құқықтық мәдениетін дамытуға және сот әділдігін арттыруға бағытталған маңызды қадам. Цифрландыру сот процестерін ашық, қолжетімді және тиімді етеді, сонымен қатар халықтың соттарға деген сенімін нығайтады. Қазақстандағы сот жүйесінің цифрландыруы – бұл тек қана әділдікті қамтамасыз ету емес, сонымен қатар құқықтық қоғамның қалыптасуына да ықпал ететін маңызды қадам. Ақпараттық технологиялардың қолданылуы сот жүйесінің ашықтығын арттырып, халықтың сенімін толықтай нығайтуға мүмкіндік береді.

Айжан Ахметова

Астана қаласының мамандандырылған

ауданаралық тергеу сотының бас маманы