Сот актілерін орындау тәртібі мен мерзімдері

Қазақстан Республикасының Конституциясының 76 бабына сай, соттар шешімдерінің, үкімдері мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші болады.

Соттармен қаралған заңды күшіне енген сот актілері ҚР кодексінде көзделген заң талаптарына сай міндетті түрде орындалуы тиіс. Сот шешімі орындалуымен құнды.

АПК-нің 241-бабына сәйкес, шешім дереу орындау жағдайларын қоспағанда, заңды күшіне енгеннен кейін орындалуға жатады. Сот шешімі орындалғаннан кейін атқару парағы беріледі.

Онда,  шешiм дереу орындалатын (алименттер алып беру, қызметкерге жалақыны, бiрақ үш айдан аспайтын жалақыны алып беру, жұмысқа қайта орналастыру, денсаулыққа зақым келуден, сондай-ақ асыраушысынан айрылуынан келтірілген зиянды, бiрақ үш айдан аспайтын зиянды өтеу, борышкерді банкрот деп тану туралы шешiмдер дереу орындалуға тиiс т.б) жағдайларды қоспағанда, заңды күшiне енгеннен кейiн осы Кодексте белгiленген тәртiппен орындауға жіберіледі, соттың шешiмi заңды күшiне енгеннен кейiн атқару парағы жазылып беріледі, мүлiк тәркiленген, мемлекет кiрiсiне өндiрiп алынған, сондай-ақ қылмыспен келтірілген нұқсан өндіріліп алынған, алименттер өндіріліп алынған, тарапы мемлекет болып табылатын мертігуден немесе денсаулыққа өзге зақым келуден, асыраушысынан айырылудан келтірілген зиянның орны толтырылған жағдайларда, сот өз бастамасымен ол жазылып берілген күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмей атқару құжатын аумағы бойынша тиісті әділет органына не жеке сот орындаушыларының өңірлік палатасына орындауға жібереді.

Соттың дереу орындалуға тиiстi шешiмi бойынша атқару парағы шешiм шығарылған күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей жазылып беріледі және орындауға жiберiледi.

Атқару парағын (бұдан әрi - атқару құжаты) бiрiншi сатыдағы сот шешiм заңды күшiне енген немесе iс жоғары тұрған соттан қайтарылған күннен бастап үш жұмыс күні iшiнде жазып береді.

Атқару құжаты судьяның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылатын электрондық атқару құжаты нысанында жазылып берілуі мүмкін.

Қылмыстық істер бойынша сот үкімдерді мен қаулыларын орындау ‑ бұл заңды күшіне енген үкімдерді іске асыру жүргізілетін қылмыстық процестің соңғы сатысы, үкімді орындау кезінде туындайтын мәселелер соттың шешімі. ҚПК-тің 470 бабына сай, бірінші сатыдағы сот, үкімнің заңды күшіне енген немесе іс жоғары тұрған соттан қайтарылған күннен бастап үш тәуліктен кешіктірмей үкімді орындауға енгізеді.

Соттың қаулысы сотталған адамды, ақталған адамды күзетілуден босату бөлігінде дереу орындауға енгізілуге жатады. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы, үкімі жария етілген кезінен бастап күшіне енеді. 

ӘҚБтК-нің 52 тарауында әкімшілік жазалардың жекелеген түрлерін орындау тәртібі - айыппұл төлеу қажеттігі туралы нұсқама заңды күшіне енген күннен бастап отыз тәуліктен кешіктірмей төлеуге тиіс, арнайы құқықтан айыру және әкімшілік қамаққа алу түрінде әкімшілік жаза қолдану туралы қаулы ол шығарылған сәттен бастап тиісінше орындау органдарына жіберіледі, аң аулау құқығынан айыру, қаруды алып жүру және сақтау құқығынан айыру, рұқсаттан айыру не оның қолданылуын тоқтата тұру, қызметтi тоқтата тұру не оған тыйым салу заңды күшіне енген соң орындауға жіберіледі.

Ақжайық аудандық сотымен қылмыстық істер бойынша процестік шығындарды, жәбірленушілерге  өтемақы  қорына мәжбүрлі төлемді өндіру, заттай дәлелдемелердің жойылуы, іске қатысты дәлелдемелердің қолхат арқылы иелеріне қайтарылуы,  азаматтық істер бойынша тараптарға сот шығындарын өндіру, мемлекет пайдасына мемлекеттік баж өндіру, әкімшілік істер бойынша айыппұлдарды өндіру жұмысы соңына дейін жеткізіліп, істің мұрағатқа өткізілуі үнемі бақылауда.

Соттың заңды күшіне енген шешімін орындамау заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.

Сот актілерінің орындалуы құқықтық тәжірибенің ең маңызды бөлігі болып табылады, мұның өзі мемлекеттегі сот төрелігінің тиімділігін көрсетеді, сот шешімдерінің толық әрі уақытылы орындалуы сот билігінің беделін ғана емес, сонымен бірге мемлекеттің мәртебесін де айқындайды.

Аудандық және оларға теңестірілген сот Әкімшісінің сот отырысының бас маманы ‑ хатшысы

А.Б.Тулегенова