Сот жүйесінің 30 жылдағы жетістіктері

"Әділ істің арты игі" халық даналығынан.  

Адамзаттың асыл- мұраты, игі-мақсаты ол қашанда әділдікті аңсау, оны іздеу, соған талпыну. Әділ қоғамда өмір сүруді қалауы. Әділдік- шейленіскен күрделі мәселелерді қылыштың қылындай қақ жарып, тең шешетін қағидалар екені көпшіліке аян. Біздің тарихымызда да билер әділдіктің биігін түсірмеуге тырысты. Бүгінгі қоғамда әділдіктің әнін жырлап, жоғын-жоқтап, оны сақтау – мемлекетіміздің, сот жүйесі саласының еңшісінде. 

Еліміз тәуелсіздік алып, шаңырағымызды тіктеп, керегемізді бекітіп, жаңа мемлекетіміздің қабырғасы қаланғанда, барлық мемлекеттік институттар жаңа қоғамдық формацияға сай жаңғырып, жетілдірілген болатын. Мемлекеттік биліктің үш тармағының бірі - сот жүйесі де, жаңа заманның талабына сай өзгерістерге ұшырады. Кеңестік заманның репрессівтік заңнамалары тарих қойнауына қайтпастан кетіп, орнына демократиялық құндылықтарды: азаматардың құқықтары, сөз бостандығы, жеке меншік құқықтары және басқада өмірдің барлық саласындағы құқықтарды үнемі жетілдіруге бағытталған жұмыстар жүргізілді. Басты мақсат жаңа демократиялық қоғам орнатып және оның басты байлығы азаматтардың қоғамдық қарым қатынаста құқықтары мен бостандықтары мемлектіміздің жаңа заңдары мен қорғалып кепілдендіруінде. Осыған орай, сот жүйесі жетілдіріліп, орасан зор жұмыстар атқарылды. Соларды тілге тиек ететін болсақ: - сот шешімдерінің сапасын артыруға бағытталған заңнамаларды жетілдіру; 

- сот саласындағы, кеңес дәуірінен қалған, ескерген, милитаристік саясатқа биімделген әсери соттың, жоғарғы сот алқасынан алынып тастауы; 

- мемлектіміз биліктің бірсыпыра функцияларын жеке меншік формалар арқылы қоғамның өзіне беруі барысында, жеке сот орындаушы институтын құрып, оның сапасын арттыруға бағытталуы; 

- Қазақстан Республикасы әлемдік дәрежеге көтерілуіне байланысты, әлем мойындаған гумандық принциптерді басшылыққа ала отырып, адам және  оның өмірі ең қасиетті деген ұғымды мақсат тұтып, өлім жазасына моратория жарияланып, соңында алынып тасталуы; 

- алқабилер сот институтының құрылуы тағы да көптеген жоспарлы жұмыстардың жүргізілу салдарынан, сот жүйесі қызметі  жетіліп, мемлекетіміздегі заң мен әділдік үстемдігі артуда.

Сонымен қатар, Судьялардың тәуелсіздігін арттыру үшін «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Конституциялық заңға 2012 жылғы 16 ақпандағы түзетулермен, судьяларға қатысты тәртіптік іс қоз­ғау және тәртіптік істерді қарау өкілет­тіктері Сот жюриіне берілді. Ж­оғары сот Кеңесінің рөлі, судьялар тә­уелсіздігінің материалдық және әлеуметтік кепілдіктері күшейтілді.     

         Елбасының және Президент Қ.К.Тоқаевтың білікті саясатының және тікелей қолдауларының нәтижесінде сот жүйесі халықаралық талаптарға сай дамып келеді.

Қазіргі уақытта  «100 нақты қадам» Ұлт жоспары шеңберінде сот жүйесінің алдына қойылған тапсырмалар заңнамалық тұрғыдан іске асырылуда. 

Сот жүйесін одан әрі  жетілдіру мақсатында судья лауазымына кандидаттарды іріктеу механизмі қатаңдатылды.

         Соттағы іс жүргізуді оңтайландыру және сот төрелігіне қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында халықаралық стандарттарға сай, республика соттары жаңа жүйеге өтті.  Сонымен бірге, соттың ашықтығы мен жариялылығын арттыру көзделіп, соттарда ақпараттық технологиялар кеңінен қолданылуда. Барлық сот залдары сот отырыстарын аудио-бейне таспаға жазу құрылғыларымен жабдықталуы нәтижесінде,  судьялар атына келіп түсетін дәлелсіз шағымдар саны азайды, әрі тараптарды қалыпты тәртіпке әкелді. Сот ісін жүргізу анағұрлым жеңілдеді. Сондай-ақ, сандық технологияның тиімді тұстарының бірі- «Сот кабинеті» ақпараттық жүйесінің жұмысы. Электрондық жүйе сот ісін жүргізуді жеңілдетті және жеделдетті. Нәтижесі-бұрынғы қағазбастылық азайып, халықтың уақыттарын тиімді пайдалануға өз септігін тигізуде. Қазіргі кезде әрбір тұлға,ұйым сот өндірісіндегі істің жүру процессін қадағалай алады және өзіне қажетті құжаттарды, ақпаратты электронды түрде  ала алады. Бұл жаңашылдықтардың барлығы еліміздің азаматтарының конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғауда кең мүмкіндіктерді пайдалануына жол ашты. Халықтың сотқа жүгінуі жаңа деңгейге көтерілгенін көрсетеді.  

Мұғалжар аудандық сотының сот төрағасы А.Т.Анарбаев