Мақсаттар мағыналы және айқын болса, алға жылжу оңайырақ

Әлем аласапыран өзгерістер дәуірін бастан кешуде. Экономикалық құлдырауға әкелген геосаяси дағдарыстар, қаржы нарықтарындағы сілкіністер, әрине, елдер мен континенттердің өміріне әсер етеді. Бұл күрделі орта елдер арасындағы қарым-қатынастарды өзгертеді. Бірақ өзгерістер тек жағымсыз ғана емес, ол мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастардың жаңа форматтарын дамытуға, ымыраға келу мен құру жолдарын бірлесіп іздеуге мүмкіндік береді. Бұл туралы «Егемен Қазақстан» газетінің сауалдарына жауап берген Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз ұстанымын білдірді.

Қазақстандық дипломатия әлемдік тәртіптегі бейбітшіліктің нышандарының біріне айналып қана қоймай, Тәуелсіз Қазақстанның бренді болып табылады. Орталық Азия және АҚШ, Орталық Азия және Германия көшбасшыларының соңғы саммиттері, Батыс мемлекеттері басшыларының біздің елімізге сапарлары, түркі мемлекеттері ынтымақтастығының жаңа форматы және Орталық Азия интеграциясы Президент Тоқаевтың өңірде және жалпы әлемде өсіп келе жатқан беделі туралы айтуға мүмкіндік береді.

2024 жылы елімізде бірқатар өкілді саммиттер мен форумдар өтеді. Қазақстан Республикасы бірден бірнеше беделді халықаралық ұйымдарға төрағалық етеді: ШЫҰ, ҰҚШҰ, ТМҰ және басқалар.

Қазақстанның "сыртқы келбеті" демонстрация емес, бұл ішкі жасампаз өзгерістер мен реформалардың көрінісі. Соңғы бірнеше жылда мемлекет басшысының басшылығымен Қазақстанда мәлімделген және іске асырылып жатқан орасан зор реформалар ел мен оның халқының тыныс-тіршілігінің барлық салаларында өз жемісін беруде.

Қазақстанның әлемдік аренадағы сенімді ұстанымы көп жағдайда халықаралық ынтымақтастықты және кәсіподақ қозғалысын дамытуға негіз болды. 2022 жылғы қарашада ҚР Кәсіподақтар федерациясының Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясына мүшелігі қалпына келтірілді, Қазақстан Орталық Азия елдерінің кәсіподақтар кеңесіне төрағалық етті. Бұдан басқа, жаңа интеграциялық бірлестік– Түркі мемлекеттерінің кәсіподақтар ұйымындағы Бас хатшының лауазымы да ҚР Кәсіподақтар федерациясының басшылығына сеніп тапсырылды. Сонымен қатар, өткен жылдың соңында Қазақстан кәсіподақ қозғалысының тарихында алғаш рет ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы әлемнің 160-тан астам мемлекетін біріктіретін Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясының Бүкілеуропалық Атқарушы кеңесінің вице-президенті болып сайланды.

Қазақстандағы ішкі саяси тұрақтылық туралы айта отырып, қоғамда жинақталған проблемалар ауқымды тәртіпсіздіктерге ұласқан кезде бәріміз Қантар оқиғасы туралы ұмытпауымыз керек. Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың еркі мен оның шешімдерін қолдаудың арқасында ғана біздің отандастарымыздың көпшілігі тарапынан тұрақтылықты және мемлекетті сақтау мәселесінде аса маңызды жағдайлардан аулақ болды.

Қаңтар оқиғасы еліміздің ішкі саяси өмірінде үлкен өзгерістер жүргізуді жеделдете түсті. Жалпыхалықтық референдумда қабылданған Конституцияға енгізілген түзетулер "Халық үніне құлақ асатын мемлекет" тұжырымдамасын іске асырудың мысалы болып табылады. Қазақстан суперпрезиденттік басқару нысанынан күшті парламенті бар президенттік басқару нысанына көшуді жалғастырды. Сонымен қатар Мәжіліс, Парламенттің төменгі палатасы енді аралас сайлау жүйесі бойынша құрылады, ал Ел Президенті жеті жылдық мерзімге сайланады. Саяси реформалардың ішінде өткен жылы 730 ауыл әкімі сайланған ауылдар мен аудандық маңызы бар қала басшыларының сайлауын атап өтпеске болмас.

Қазақстан Президентінің 2022 жылғы 20 қарашадағы сайлауы біздің мемлекетіміздің стратегиялық бағытын айқындайтын негіздердің бірі болды-өткеннің қателіктерін түзете отырып, елде жинақталған проблемаларды шеше отырып, бізге жаңа қоғам құру қажет. Тоқаев өзінің сайлауалды бағдарламасында әділдікке қоғамның басты сұранысына жауап беріп, Әділетті Қазақстан құру мақсатын қойды. Президент осыған дейін бірнеше рет «Біз өзара байланысты үш қағидат негізіндегі жаңа мемлекеттік саясатқа көшеміз: әділетті мемлекет– әділетті экономика – әділетті қоғам» - , деген болатын.

«Үкімет экономиканы басқарудың тың тәсілдерін қолдана алса, жаңа айтылған жақсы болжамдар ақиқатқа айналады. Осы орайда негізгі екі бағытқа тоқталайын.

Біріншіден, еліміздің өркендеуіне жол ашатын бірқатар нақты міндетті шешу қажет. Сондай міндеттің бірі – ауқымды өнеркәсіп жобаларын жүзеге асыру. Қыркүйектегі Жолдауда Үкімет­ке мұндай жобаларды анықтау және Инфрақұрылымды дамыту жос­парын әзірлеу туралы тапсырма бе­рілді. Бұл жобалар ірі бизнес өкілдері­мен, институционалды инвесторлар­мен және сарапшылармен бірге пысық­талып, нақты жұмыс жасалып жатыр.

Тағы бір маңызды міндет – инвестиция тарту. Бұл міндетті орын­дау­ға жекешелендіру және активтер­ді қайтару науқандары да септігін тигізеді. Қомақты инвестиция болса, экономика қарқыны үдейе түседі және жаңа мүмкіндіктер пайда болады. Осы орайда мен жақында Инвестиция штабын құру туралы Жарлыққа қол қойдым. Бұл штабқа еліміздегі инвес­тициялық ахуалды жақсарту және инвестициялық жобаларды сапалы жүзеге асыру үшін ауқымды өкілеттік берілген.

Екінші бағыттағы жұмыс экономи­ка­ның барлық саласына қатысты «ойын тәртібін» белгілейтін жүйелі рефор­маларды жүзеге асыру шараларын қамтиды.

Менің тапсырмаммен Үкімет мемлекет пен бизнестің қарым-қатынасын қайта қарауға мүмкіндік беретін жаңа Салық кодексін әзірлеп жатыр. Салық жүйесін жетілдіргенде тек төлем жинау тәсілімен шектеліп қалмау өте маңызды. Бір жағынан, инвесторларға қолайлы жағдай жасау керек. Екінші жағынан, бюджет кірісінің азайып кетпеуіне мән берген жөн. Яғни таразы басын тең ұстау қажет» , - деді Қасым-Жомарт Кемелұлы "Егемен Қазақстан" газетіне берген "Біз озық ойлы ұлт ретінде тек қана алға қарауымыз керек" атты сұхбатында.

Мемлекет басшысының бастамасы бойынша жүргізілетін салық және бюджет заңнамасындағы өзгерістер экономикаға қажетті инвестицияларды тартуға оң әсер етуі тиіс, өз кезегінде ҚР Президенті белгілеген экономикалық реформалар жұмыс істейтін отандастардың Еңбек өнімділігі тәуелді өндірістік қуаттарды жаңғыртуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Мықты экономика қазақстандықтардың тұрақты әлеуметтік жағдайының негізі болады, күшті заңдар әрбір азаматтың құқықтарын қорғаудың негізі болады. Мемлекет басшысы атап өткендей, реформалар адам құқықтарын қорғау жүйесін нығайтты. Заңдарға қазылардың тәуел­­сіздігін күшейтетін түзетулер енгі­зіл­ді. Алқа билердің қарауына жата­тын істердің аясы кеңейді. Адам құқық­тары жөніндегі уәкіл институты толық жұмыс істеп тұр. Оған конс­ти­туциялық мәртебе берілді. Мен был­тыр желтоқсан айында адам құқық­тарына қатысты екінші Жарлыққа қол қой­дым.

Әлбетте, бүгінде билік икемді болуға тырысады, қоғамда болып жатқан процестерге тез жауап береді және осылайша өзін азаматтық қоғамға қарсы қоймайды, бірақ онымен үйлесімді қарым-қатынаста болады. Біз "мемлекет адам үшін " қағидатының пайдасына басымдықтардың қалай өзгеретініне куә боламыз.

«Қарамағымда қызмет істейтін азаматтардың маған емес, Әділетті Қазақстанды құру идея­сына адалдығы әлдеқайда маңызды. Барлық деңгейдегі шенеуніктер мен басшылар қоғамның тамырын тап баса білуге, азаматтардың мұң-мұқтажын тыңдап-түсінуге, соған сәйкес дер кезінде нәтижелі шаралар қабылдауға және дұрыс шешім шығаруға қабілетті болуы керек. Бұл – ең басты талап. Олар «адам мемлекет үшін емес, мемлекет адам үшін» деген қағидатты берік ұстануға тиіс», - деді Ел Президенті өз сөзінде.

Бұл Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтқан ұстанымы ғана емес. Мемлекет басшысы іс жүзінде әрбір Қазақстан халқына Жолдауында еңбекшілер мен олардың кәсіподақ өкілдерінің сұраныстарына сәйкес мақсаттар қояды. Соңғы жылдары ҚР Кәсіподақтар федерациясы еңбек саласының ең төменгі жалақы мөлшерін жүйелі түрде арттыру, ЕТЖ қалыптастыру әдістемесін әзірлеу, қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау, әділ еңбек қатынастары және еңбек адамына әділ көзқарас сынды өзекті мәселелерін бірнеше рет көтерді.

Президент қазіргі жағдайда қазақстандық экономиканың даму бағыты мен сапасын түбегейлі өзгерту міндеттерін белгілеп, Үкіметке ең төменгі жалақыны көтеру серпінін жалғастыруды тапсырды. Президент атап өткендей, экономикалық саясаттың негізгі мақсаты өзгеріссіз қалады – азаматтарымыздың әл-ауқатының сапалы және инклюзивті өсуі. Осы жылдың басында ең төменгі жалақы 70 мың теңгеден 85 мың теңгеге дейін өсті. Бұл 1,8 миллион жұмыс істейтін қазақстандыққа тікелей қатысты.

ҚР Кәсіподақтар федерациясы екі миллионға жуық мүшелерінің – кәсіпорындар мен ұйымдар қызметкерлерінің мүдделерін қорғайтын елдің ең бұқаралық қоғамдық ұйымы ретінде бұған дейін мемлекеттік басқару органдарының қарауына ең төменгі жалақыны айқындау әдістемесін әзірлеу және оны дәйекті арттыру қажеттігі туралы мәселені бірнеше рет енгізген болатын.

Мемлекет басшысының аузынан біз осы кәсіподақ бастамасының қолдауын естідік. Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекет ең төменгі жалақыны анықтаудың жаңа әдістемесін енгізіп жатқанын мәлімдеді, бұл оның мөлшерін кезең-кезеңімен ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Кәсіподақтар федерациясының пікірінше, институционалдық шаралармен бірге жалақының дәйекті өсуі тұрақты тұтынушылық сұраныстың қайнар көзі, экономикалық өсу мен отандық экономиканы әртараптандырудың маңызды драйвері, ең бастысы – Еңбек адамының әл-ауқатының жақсаруы болады.

Адами капиталдың дамуы туралы айта отырып, Президент бұрын жариялаған бұрын-соңды болмаған қадамдарды атап өту қажет. "Ұлттық қор – балаларға" жаңа бағдарламасы әрбір қазақстандық отбасына елдің ұлттық байлығын пайдаланудан нақты табыс алуға мүмкіндік береді. 2024 жылғы қаңтардан бастап Ұлттық қордың жыл сайынғы инвестициялық табысының 50% - ы балалардың 18 жасқа толғанға дейінгі арнайы жинақтау шоттарына аудару, мерзімінен бұрын алу құқығынсыз ата-аналардың балаларының одан әрі білім алуы туралы қамқорлығын жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Кәсіподақтар Қазақстан Президенті жариялаған жаңа экономикалық саясатты іске асыру еңбек нарығының көптеген заманауи сын-қатерлеріне жауап болуы тиіс екенін түсінеді. Өз кезегінде экономиканың серпінді дамуы қазақстандықтардың өмірі мен еңбегіне лайықты жағдай жасауға оң әсер етеді. Өйткені, экономиканың өсуін миллиондаған отандастарымыздың еңбегінсіз елестету мүмкін емес.

Мемлекет басшысының елдің жаңа экономикалық бағыты қағидаттарымен белгіленген әділдік, инклюзивтілік, прагматизм кәсіподақ қоғамдастығының басымдықтарымен үндеседі.          

Еңбекшілердің мүдделерін қорғаушы бола отырып, Қазақстан Республикасының Кәсіподақтар федерациясы 2030 жылға дейін Қауіпсіз еңбек тұжырымдамасын қабылдай отырып, Президент Тоқаевтың өндірістік жарақаттану саласындағы өзекті мәселелерді шешу жөніндегі бастамаларын толық қолдады. ҚРКФ өкілдері еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғаудың шығынды тәуекелге бағдарланған моделіне көшуге бағытталған тұжырымдаманы әзірлеуге тікелей қатысты. Кәсіподақтардың басымдығы: еңбек адамды өлтірмеуі және мүгедек етпеуі, денсаулығына зиян тигізбеуі керек. Ешкім жұмыс орнында өмір сүру үшін өлмеуі керек.

  Осы жылдар ішінде қалыптасқан еңбекті қорғауды басқарудың өтемақы моделі жүргізілген тергеу қорытындылары бойынша орын алған жазатайым оқиғалардың реакциясына негізделді. Алайда, қазір бұл жүйенің әлеуеті іс жүзінде таусылды, цифрлық экономиканың сын-қатерлері жағдайында ол жұмыс істемейді. Біз өзгермелі жағдайларда тез әрекет ететін және әрекет ететін модель құруымыз керек. Осы тұрғыдан алғанда, қабылданған Еңбек қауіпсіздігі тұжырымдамасы тәуекелге бағытталған тәсілге сәйкес келеді.

Кәсіподақ қауымдастығы зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істейтін қызметкерлерді әлеуметтік қолдау мәселелері біртіндеп шешіліп жатқандығына қуана алмайды. Кәсіподақтардың ұстанымы әрқашан айқын болды – мәселе зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін жұмысшылар үшін зейнеткерлік жасты төмендету туралы болды.

Мемлекет басшысының қызметкерлердің осы санаты үшін 55 жастан зейнеткерлік жасқа толғанға дейін арнаулы әлеуметтік төлемді енгізу жөніндегі айтқан шаралары және өткен жылдың соңында қабылданған тиісті заң – бұл мәселені шешуге бағытталған алғашқы оң қадам ғана.

Кәсіподақтар зейнеткерлік жасты төмендету мәселесі қажетті әлеуметтік қолдаумен бірге кешенді түрде шешілуі керек деп бірнеше рет мәлімдеді. Бірінші қадам жасалды!        

Қасым-Жомарт Кемелұлының бүгінгі қоғамға үндеуі бүгінде мемлекет пен қоғам бірлесіп әрекет етуі қажет деген ойға толы. Кәсіподақ мүшелері отандастарымен бірігіп, гүлденген қоғам мен әділ мемлекет құруға дайын, бұл процесте тек билік қана емес, елдің барлық азаматтары да жауапкершілікті өз мойнына алуы керек.

Әділ Қазақстанда өмір сүру және жұмыс істеу, өсу және даму – басты мақсатқа жету әрқайсымыздың жауапкершілігімізге байланысты.

Ел Президенті еңбекқорлық пен кәсібилік – мемлекетті нығайта алатын бәсекеге қабілетті адамдардың қасиеттері екендігіне баса назар аударады. Біз өмір сапасы еңбек сапасымен анықталатынын түсінуіміз керек. Халық байлығының жалғыз көзі – адамды дамытатын және тәрбиелейтін, оның тарихи жолына апаратын еңбек-экономиканың неғұрлым қарабайыр түрлерінен өндіруші экономиканың шыңдарына дейін. Сонымен қатар, постиндустриалды қоғамның болуы мүмкін, егер ол өзінің экономикалық және іскерлік белсенділігін арттырса, егер еңбек адам үшін абсолютті, негізгі құндылыққа айналса.

 Қазіргі уақытта Президент еңбек қатынастарын, қоғамның Қазақстандағы еңбек адамдарына құндылық қатынасын дамыту, сақтау және одан әрі жетілдіру үшін барлық қажетті күш-жігерді жұмсауда. Еңбек қызметіне, жұмысшы кәсіптеріне байланысты білім беруді дамытуды жетілдіруге ерекше назар аударылады.

Кәсіподақ идеологиясында Еңбек адамы-қоғамның басты байлығы. Еңбек адамын құрметтеу, оның құқықтары мен мүдделерін қорғау – біздің кәсіподақ ұйымдары қызметінің негізгі қағидаты. ҚР Кәсіподақтар федерациясының ұраны - "Әділдік пен дамуға бірлікте" - біздің іс-қимыл алгоритміміз.

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың алға қойған мақсаттары біздің кәсіподақтардың әрбір мүшесіне түсінікті және түсінікті, олар өз пікірлерін тауып, іске асыруға қабылданды. 

Сатыбалды Дәулеталин,

ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы