Сарапшылар: ескірген компьютерлер деректердің қауіпсіздігіне қауіп төндіреді

Қазақстанда мемлекеттік қызмет көрсетуге тартылған компьютерлік парк ескірген. Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің деректері бойынша компьютерлердің шамамен 40% — ы талаптарға сәйкес келмейді, 13% - ы тозған және есептен шығаруға жатады. Бір жағынан, бұл таңқаларлық жайт емес ― бір кездері техникалық құралдар жарамсыз болып қалады. Екінші жағынан, технологияның өзектілігі қызметтердің сапасымен ғана емес, сонымен бірге қауіпсіздікпен де тікелей байланысты. "Касперский Зертханасының" сарапшыларымен бірге біз ескі компьютерлерді пайдалану қандай салдарға әкелуі мүмкін және бұл жеке мәліметтер мен ұйымдардың қауіпсіздігіне қалай әсер етуі мүмкін екенін анықтаймыз.

«Әлі жұмыс істей тұрсын»

Жабдық пен бағдарламалық жасақтама әрқашан аталмыш кері үйлесімділікпен жасалады. Касперский Зертханасының киберқауіпсіздік жөніндегі сарапшысы Виктор Чебышев түсіндіргендей, бұл тіпті ескі жабдыққа да заманауи операциялық жүйені орнатуға болатындығын білдіреді. Алайда, бұл тәсілде елеулі қауіптер бар. Ескірген модельдер қолданылған кезде, периферийлік құрылғыларды қолдау кезінде проблемалар туындауы мүмкін: желілік немесе бейнекарталар, дыбыстық қолдау немесе басқа жабдық болмауы мүмкін. Нәтижесінде сұрақ туындайды-ескі жабдықты қолдау үшін драйверлерді қайдан алуға болады? Мұнда қауіп күтіп тұруы мүмкін. Түпнұсқа драйверлерді табылмауы мүмкін және трояндар жасырынуы ықтимал үшінші тарап көздеріне жүгінуге тура келеді.

 Неліктен ОЖ орнатуда қиындықтар туындайды

Сарапшы сонымен қатар барлық жағдайларда ескі жабдыққа заманауи ОЖ орнату мүмкін емес екенін айтады. Сонымен, Windows 11-ді TPM модулінсіз орнатуға болмайды. Егер мұндай модуль жүйеде қолжетімді болмаса немесе орталық процессор оның эмуляциясын қолдамаса, онда жүйені орнату мүмкін болмайды.

Ескі жабдық операциялық жүйенің сенімді жүктелуіне техникалық кепілдік бере алмайды, мысалы, тек BIOS жүйесі EFI қолдауынсыз (үлкен көлемдегі қатты дискілерді қолдайды, тезірек жүктеледі, қауіпсіздеу келеді). Ал ескірген BIOS жүйелері буткит сияқты қауіптің болуына мүмкіндік береді. Зиянды бағдарламалардың бұл түрі қауіпті, өйткені ол негізгі операциялық жүйені жүктемес бұрын іске қосылады және осылайша оның қорғаныс тетіктерін айналып өтуге мүмкіндік береді. EFI-мен  модульдерді жұқтыру да мүмкін, бірақ оны жасау қиынырақ.

BIOS проблемалары ескірген жабдыққа қатысты жалғыз мәселе емес. Сонымен, 2017 жылы барлық танымал орталық процессорларда Meltdown және Spectre-дің айтарлықтай осалдығы анықталды. Олар трояндарға құпия сөздер сияқты қорғалған деректерді оқуға мүмкіндік берді. Мамандар бұл осалдықтарды бағдарламалық құралдармен реттей алды, бірақ бұл болашақта ұқсас жағдайда орын алады деген сөз емес..

Ескірген компьютерлер қызмет сапасына қалай әсер етеді

Жаңа ОЖ және бағдарламалық жасақтама құрылғылардың аппараттық бөліктеріне көбірек сұранысқа ие болуда, ал кейде ескірген компьютер операциялық жүйенің қалыпты жұмыс істеуіне мүмкіндік бермеуі мүмкін. Нәтижесінде мұндай жүйені пайдаланушы зардап шегеді, дейді Орталық Азиядағы Касперский Зертханасының коммерциялық директоры Валерий Зубанов. Жауап берудегі кідірістермен жұмыс істеу пайдаланушының өзі үшін де, айналасындағылар үшін де, мысалы, қызмет көрсету үшін осы техниканы қолданатын ұйымға келушілер үшін де шынында қиынға соғады.

Компьютердің қауіпсіз жарамдылық  мерзімі

Валерий Зубанов түсіндіргендей, кез-келген темірдің ресурсы бар, атап айтқанда бұл механикалық құрылғыларға, әсіресе қатты дискілерге қатысты. Құрылғы өз ресурсын өндіруге неғұрлым жақын болса, соғұрлым оның істен шығуы ықтимал және нәтижесінде деректердің жоғалуы мүмкін. Қазіргі заманғы жүйелердің құрамдауыштарының қызмет ету мерзімі әртүрлі, оны өндіруші анықтайды. Белгілі бір дәрежеде жүйені физикалық түрде жаңартуға болады-жадты, сақтау жүйесін, периферияны өзгертіңіз, бірақ бес жылда бір рет жабдықты толығымен өзгерту керек.