ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінде климаттың өзгеруінің жедел және ұзақ мерзімді болжамы талқыланды

Ауыл шаруашылығы вице-министрі Азат Сұлтановтың төрағалығымен «Ылғал тапшылығы қаупі жағдайында көктемгі дала жұмыстарына дайындық» тақырыбында дөңгелек үстел өтті. Жиында ғалымдар мен сарапшылар шаруалар үшін климаттық және нарықтық жағдайларға қатысты қысқа және ұзақ мерзімді болжамдарын айтып, ұсыныс-пікірлерін ортаға салды.

«Қазгидромет» РМК болжамы бойынша мамыр айы ыстық болады деп күтілуде. «Еліміздің көп бөлігінде жауын-шашын нормаға жақын, республиканың шеткі батысында орташа климаттық шамадан жоғары болады деп күтілуде. Мамыр айында атмосфералық құрғақшылық күтілетін Қызылорда облысының ауа райы жағдайы алаңдатады», - деді Агрометеорологиялық мониторинг және болжау департаментінің директоры Нонна Лоенко.

Метеорологтардың айтуынша, маусым айы ыстық болады деп күтілуде, жауын-шашынның болмауымен бірге құрғақшылық қаупі де бар. Шілде айында негізгі астықты облыстар үшін ауа райы жалпы қолайлы болады деп күтілуде. Шілдеде жауын-шашын мөлшері республика аумағының басым бөлігінде нормаға жуық, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Ақмола облыстарында, Қостанай облысының басым бөлігінде, Қарағанды облысының қиыр солтүстігінде нормадан жоғары болады деп болжанады. Қазақстан Республикасының оңтүстік-батыс және оңтүстік жартысында нормадан аз болады екен.

Сарапшының мәліметінше, тамыз және қыркүйек айларында алдын ала болжам бойынша жауын-шашын болмайды. Нақты әрі аудандар бойынша толық болжамды «Қазгидромет» өз сайтында жариялап отырады.

Ауыл шаруашылығы министрлігі ауылшаруашылық тауар өндірушілеріне егістік алқаптарында өсімдіктерге ұзақ уақыт жауын-шашынның болмауына төтеп беруге мүмкіндік беретін ылғалды сақтау жұмыстарын жүргізуді ұсынады. Биылғы жылы жауын-шашынның болмауы мүмкін деген болжамға байланысты мал өсіруші фермерлер мол жем-шөп қорын жинақтауы қажет.

Назарбаев университетінің «Орталық Азиядағы климаттың өзгеруі» жобасының авторларының бірі, ғалым Дәурен Жұмабаев климаттың өзгеруінің әзірленген моделі туралы айтты. Ғалымдардың ұзақ мерзімді болжамы Қазақстанда жазғы жауын-шашынның азаю қаупі жоғары екенін көрсетеді. Сонымен қатар, температура көтерілген сайын жауын-шашын тезірек буланады.

Сондай-ақ, Дәурен Жұмабаевтың айтуынша, ғалымдар топырақ түрлерінің оңтүстіктен солтүстікке қарай ауысуын күтуде. Жасалған болжамдарға байланысты сарапшылар фермерлерге климаттың өзгеруіне бейімделу стратегияларын әзірлеуді, оның ішінде егіс үшін дақылдарды таңдау, егіншілік әдістерін, оның ішінде суаруды дамытуды ұсынады.

А.И.Бараев атындағы Астық шаруашылығы орталығының аграрлық-ғалымы Қанат Ақшалов биылғы жылғы жағдайға қатысты басты проблема – өнімсіз еріген су ағыны екенін айтты. Маман судың 80%-ы егістік алқаптарынан ағып кеткенін, сіңіру қабілеті әлсіз болғанын, бірақ бұл ылғал топырақты қайта зарядтай алады дейді. Су эрозиясын болдырмас үшін Қ.Ақшалов егістік алқаптарды еңіс бағытта өңдеуді ұсынады. Сонымен қатар, сарапшы агротехнологияларды, оның ішінде тыңайтқыштарды қолдануды сақтаудың маңызды екенін жеткізді.

Дөңгелек үстелдің тағы бір қатысушысы, Егіншілер одағының төрағасы Виктор Асланов ел диқандары үшін басты шектеуші фактор тек сыртқы ғана емес, ішкі бәсекелестік екенін атап өтті. Осыған байланысты сарапшы олардың егіс алқаптары мен тәуекелдерін әртараптандыруды ұсынды, сонымен қатар келесі маусымға бірқатар маркетингтік болжамдар жасады.

Атап айтқанда, В.Асланов Ресей мен Түркияда қатты бидай, сондай-ақ Ресей Федерациясында қазақстандық өндірушілермен бәсекеге түсе алатын зығыр өндірісі артады деп болжайды. Бұл ретте сарапшы соя егіс көлемін ұлғайтумен қатар, ішкі сұранысқа ие болатын азықтық дақылдарға назар аударуды ұсынады. 2023 жылы бұл дақылдың тапшылығы мен рекордтық импорты болды.

Виктор Асланов диқандарды шөп өсіруге шақырады. «Биыл шөптер үшін қолайлы жыл және тұрақты сұраныс күтілуде», - деді сарапшы.

Қазақстан Химиктер одағының вице-президенті Тахмина Нағұманова қазір 4 облыста ғана тыңайтқыш жөнелтіліп жатқанына тоқталып, қалған аймақтарға жұмысты жеделдетуді ұсынды. «2023 жылғы қиын жағдайды және шаруалардың жаңа маусымға өткен қарыз ауыртпалығын ескере отырып, тыңайтқыш өндірушілер шаруаларға қолдау көрсету мақсатында қыркүйекке дейін тауарды бөліп төлеу әдісімен беруді бастады. Шаруалар әзірге ештеңе төлеп жатқан жоқ. Бұл тәжірибені заң жүзінде бекіте алар едік», - деді Т.Нағұманова. Бұл тәсіл тыңайтқыштарды бөліп төлеуге алатын шаруаларға егістікті сақтандыруды міндеттейді.

Ауыл шаруашылығы вице-министрі А.Сұлтанов ғалымдар мен сарапшылармен ынтымақтастық жалғасатынын, ұзақ мерзімді болжамдарды ескере отырып, климаттың өзгеруіне бейімделу стратегиясын әзірлеу қажеттігін атап өтті. Маркетингтік талдауларға қатысты - әрбір ауыл шаруашылығы тауарын өндіруші егіс алқаптарын жоспарлау кезінде нарық үрдісін ескеруі тиіс. Дөңгелек үстелге қатысушылардың ұсыныстары өңірлерге жеткізіледі.