2020 жылдың қорытындылары бойынша «Қазаэронавигация» РМК-ның есебі

«Қазаэронавигация» РМК-ның тұтынушылар мен өзге де мүдделі тұлғалар алдында табиғи монополиялар субъектілерінің бекітілген тарифтік сметаның орындалуы туралы, бекітілген инвестициялық бағдарламаның орындалуы туралы, реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапа мен сенімділік көрсеткіштерінің сақталуы және қызметінің тиімділігі көрсеткіштеріне қол жеткізу туралы 2020 жыл үшін есебі

Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Азаматтық авиация комитетінің «Қазаэронавигация» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны (бұдан әрі – Кәсіпорын) шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорынның ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады.
2020 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша кәсіпорынның ұйымдастыру құрылымы Нұр-Сұлтан қаласында орналасқан орталық аппараттан және Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан он бес филиалдан тұрады.

2020 жылы Кәсіпорын жұмыскерлерінің орташа тізімдік саны 2 695 адамды құрады.

«Табиғи монополиялар туралы» Қазақстан Республикасының 2018 жылғы 27 желтоқсандағы Заңына сәйкес халықаралық және транзиттік ұшуларға аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, аэронавигацияның реттеліп көрсетілетін қызметтері табиғи монополиялар саласына жатады.

Кәсіпорын қызметін бақылауды және реттеуді «Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңына сәйкес өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті жүзеге асырады.

1.Бекітілген инвестициялық бағдарламаның орындалуы туралы

2020 жылы инвестициялардың жалпы сомасы 28 790 млн. теңгені құрады (жедел деректер), ол мынадай іс-шараларға бағытталды:

- жалпы сомасы 200 млн. теңгеге әуе қозғалысын басқарудың автоматтандырылған жүйелері орталықтарын (ӘҚБ АЖ) жетілдіру;

- 1 085 млн. теңгеге тірек навигациялық пункттер (ТНП) желісін құру;

- 7 346 млн. теңгеге навигация және бақылау жүйелерін дамыту;

- 6 057 млн. теңгеге авиациялық электрбайланысты және ақпараттық коммуникацияларды дамыту;

- 3 396 млн. теңгеге метеорологиялық мақсаттағы құралдарды дамыту;

- 4 896 млн. теңгеге ғимараттарды, құрылыстарды және РТО объектілерін салу және күрделі жөндеу;

- 3 млн. теңгеге қауіпсіздік жүйелері, күзет-өрт сигнализациясы (КӨС) және автоматты өрт сөндіру жүйелері;

- 5 806 млн. теңгеге негізгі құралдарды сатып алу.

«Қазаэронавигация» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының аэронавигация саласындағы реттеліп көрсетілетін қызметтер бойынша 2016-2020 жылдарға арналған инвестициялық бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің 2015 жылғы 10 қарашадағы №434-НҚ және Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Азаматтық авиация комитетінің 2015 жылғы 10 қарашадағы № 493 бірлескен бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Азаматтық авиация комитеті төрағасының 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № 94 бұйрығына сәйкес 2020 жылға жоспарланған инвестициялар сомасы 2 603 млн.теңгені құрайды. Инвестициялық бағдарламаның орындалуы 100% немесе 2 603 млн.теңгені құрады (1-қосымша). Инвестициялық бағдарлама аясында келесі іс-шаралар орындалды:

- Арқалық қаласында DVOR/DME жабдықтарын сатып алу – 457 млн. теңгеге монтаждау, іске қосу-жөндеу жұмыстары;

- Арал қаласында DVOR/DME жабдықтарын сатып алу – 459 млн. теңгеге монтаждау, іске қосу-жөндеу жұмыстары;

- Балқаш әуежайында орнату және іске қосу-жөндеу жұмыстарын қоса алғанда, АТИС эфирлік хабар тарату үшін 123 млн. теңгеге ӨЖЖ жабдығын сатып алу;

- Семей әуежайында орнату және іске қосу-жөндеу жұмыстарын қоса алғанда, АТИС эфирлік хабар тарату үшін 123 млн. теңгеге ӨЖЖ жабдығын сатып алу;

- Көкшетау әуежайында орнату және іске қосу-жөндеу жұмыстарын қоса алғанда, АТИС эфирлік хабар тарату үшін 123 млн. теңгеге ӨЖЖ жабдығын сатып алу;

- Петропавл әуежайында орнату және іске қосу-жөндеу жұмыстарын қоса алғанда, АТИС эфирлік хабар тарату үшін 123 млн. теңгеге ӨЖЖ жабдығын сатып алу;

- Қостанай қ. 171 млн. теңгеге резервтік метеорологиялық жабдық жиынтығын сатып алу, монтаждау және іске қосу-жөндеу жұмыстары;

- Қостанай қ. 48 млн. теңгеге қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО модернизациялау;

- Қостанай қ. 23 млн. теңгеге қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ модернизациялау;

- Көкшетау қ. 41 млн. теңгеге Крамс-4 орталық жүйесін модернизациялау;

- Көкшетау қ. 48 млн. теңгеге қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО модернизациялау;

- Көкшетау қ. 23 млн. теңгеге қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ модернизациялау;

- Нұр-Сұлтан қ. 41 млн. теңгеге КРАМС-4 орталық жүйесін модернизациялау;

- Нұр-Сұлтан қ. ОҚ ӘҚҰ ӨО филиалындағы қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО-ны 426 млн. теңгеге «МетеоТелекс-ЦЕНТР» дейін модернизациялау;

-  Нұр-Сұлтан қ. қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ 46 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қарағанды қ. КРАМС-4 орталық жүйесін 11 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қарағанды қ. қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО 48 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қарағанды қ. қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ 23 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қызылорда қ. КРАМС-4 орталық жүйесін 41 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қызылорда қ. қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО 48 млн. теңгеге модернизациялау;

- Қызылорда қ. қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ 23 млн. теңгеге модернизациялау;

-  Алматы қ. КРАМС-4 орталық жүйесін 41 млн. теңгеге модернизациялау;

-  Алматы қ. қолданыстағы «МетеоТелекс» ХТО 48 млн. теңгеге модернизациялау;

- Алматы қ. қолданыстағы «МетеоКонсультант» ААЖ 46 млн. теңгеге модернизациялау;

Инвестиция көзі – меншікті қаражаты.

2. Бекітілген тарифтік сметаның баптар бойынша орындалуы туралы

Аэронавигацияның реттеліп көрсетілетін қызметтерінен түсетін нақты кірістер 2020 жылы 2 409 млн.теңгені, оның ішінде аэронавигация қызметтерінен түсетін кірістер бойынша ӘК – 1 523 млн. теңгені және ӘА –886 млн. теңгені құрады (2,3-қосымша).

2011-2020 жылдар аралығында Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде және әуеайлақ маңында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетудің реттеліп көрсетілетін қызметтері шығынды болып табылады.

2020 жылдың қорытындысы бойынша аэронавигацияның реттеліп көрсетілетін қызметтері бойынша шығындар:

- ӘК (-6 000) млн. теңгені;

- ӘА (-1 792) млн. теңге.

Есепті кезеңде бекітілген тарифтік сметаларда шығындардың бекітілген баптарының асыра орындалуы байқалады. Бекітілген тарифтік сметаларда көзделген шығындардан іс жүзінде қалыптасқан шығындардың ұлғаюының негізгі себебі «Қазаэросервис» АҚ-ны тарату нәтижесінде қосымша келтірілген шығындар және кәсіпорынға азаматтық авиация саласының метеоқамтамасыз ету қажеттілігін қанағаттандыру бойынша жаңа міндеттерді жүктеу болып табылады. Сондай-ақ, 2020 жылдың қорытындысы бойынша аэронавигацияның реттеліп көрсетілетін қызметтері бойынша өндірістік көрсеткіштер тарифтік сметаларда бекітілген жылдық өндірістік көрсеткіштердің ӘК бойынша 74%-ға және РА бойынша 80%-ға орындалғанын атап өту қажет. Тарифтік сметада бекітілген көрсеткіштерге нақты көрсетілген қызметтер көлемі көрсеткіштерінің орындалмауы әлемдік коронавирустық инфекция пандемиясының салдарынан қалыптасты.

3. Реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапа мен сенімділік көрсеткіштерінің сақталуы туралы

Уәкілетті орган Кәсіпорынға реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапа және сенімділік көрсеткіштерін бекітпеген.

4. Табиғи монополиялар субъектісі қызметінің тиімділігі көрсеткіштеріне қол жеткізу туралы

Уәкілетті орган Кәсіпорынға қызметінің тиімділігі көрсеткіштерін бекітпеген.

5. Негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштер туралы

Кәсіпорынның 2020 жылғы кірісі 53 491 млн. теңгені құрады, бұл 2019 жылы алынған кіріс деңгейінен 32%-ға немесе 25 408 млн. теңгеге төмен.

2020 жылы негізгі қызметтен түскен кіріс 50 662 млн. теңгені құрады. 2019 жылмен салыстырғанда кіріс 33%-ға немесе 25 464 млн. теңгеге төмендеді. Негізгі қызметтен түсетін кірістің төмендеуіне аэронавигациялық қызмет көрсетуден түсетін кірістің төмендеуі әсер етті.

2020 жылы аэронавигациялық қызмет көрсетуден түскен кіріс 50 483 млн. теңгені құрады. АНҚ-дан түсетін кіріс Кәсіпорынның талданып отырған кезеңдегі жалпы кірісінің 95% құрайды. 2019 жылмен салыстырғанда АНО-дан түскен кіріс 33%-ға немесе 25 422 млн. теңгеге төмендеді. 2020 жылы әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсеткені үшін кірістің төмендеуі коронавирустық инфекцияның жаһандық таралуына байланысты, оның салдарынан ел ішінде және одан тыс жерлерде тұрақты әуе қатынасы тоқтатылды және қысқартылды. Авиакомпаниялар рейстерді орындауды тоқтатты және еуропалық әуежайлар мен ТМД елдерінің әуежайларына тұрақты бағыттар бойынша ұшу жиілігі қысқарды. Кәсіпорынның шығыстары (корпоративтік табыс салығын қоса алғанда) 2020 жылы 53 302 млн. теңгені құрады. 2019 жылға қарағанда шығыстар (корпоративтік табыс салығын қоса алғанда) 22% немесе 15 458 млн. теңгеге азайды. 2020 жылы таза пайда 189 млн. теңгені құрады. 2019 жылмен салыстырғанда таза пайда 98%-ға немесе 9 950 млн. теңгеге төмендеді.

6. Реттеліп көрсетілген қызметтердің көлемі туралы

Кәсіпорынның реттеліп көрсетілетін қызмет түрлеріне мыналар жатады:

• халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету;

- халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, әуеайлақ маңында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету.

Талдау жүргізіліп отырған кезеңде реттеліп көрсетілетін қызмет аэронавигациялық қызмет көрсетуден түскен жалпы кірістен 5% құрайды.

Реттеліп көрсетілетін қызмет бойынша қазақстандық авиакомпаниялар тасымалдарының жалпы көлеміндегі тұрақты ішкі тасымалдардың үлесі (ұшақ- километрмен) айтарлықтай салмақты және 2020 жылы шамамен 90% құрады.

Реттеліп көрсетілетін аэронавигация қызметтерінің көлемі

Тұтынушыларға 2020 жылы көрсетілген реттеліп көрсетілетін қызметтердің көлемі 2019 жылғы фактіге қатысты ұшақ-километр бойынша 21%-ға және ұшып шығу тоннажы бойынша 17%-ға төмендеді. Қазақстан Республикасында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетудің реттеліп көрсетілетін қызметтері бойынша кіріс 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанда реттеліп көрсетілетін қызметтер көлемінің тиісінше төмендеуіне байланысты 19%-ға төмендеді. Жоғарыда айтылғандай, бұл факт коронавирустық инфекция пандемиясының жаһандық таралуына байланысты.

7. Реттеліп көрсетілетін қызметтерді тұтынушылармен жүргізілетін жұмыс туралы

Жалпы 2020 жылы реттеліп көрсетілетін аэронавигация қызметтері Қазақстан Республикасының 86 авиакомпаниясына көрсетілді (өтеусіз негізде қызмет көрсетілген авиакомпанияларды қоса алғанда). 2020 жылдың бірінші жартыжылдығында Қазақстан Республикасының авиакомпанияларымен халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігіндегі әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету және әуеайлақ маңындағы әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету бойынша реттеліп көрсетілетін қызметтерге арналған 12 шарт жасалды және қайта жасалды.2020 жылы реттеліп көрсетілетін аэронавигация қызметтерінің негізгі тұтынушылары:

«Эйр Астана» АҚ;

«SCAT» авиакомпаниясы» АҚ;

«Qazaq Air» АҚ;

«Оңтүстік аспаны» әуекомпаниясы» АҚ;

«East Wing» АҚ;

«Comlux-KZ» авиакомпаниясы» ЖШС;

«БҮРКІТ» мемлекеттік авиакомпаниясы» ШЖҚ РМК;

«Fly Jet.kz» ЖШС

Қазақстан Республикасының жоғары әуе кеңістігінде және әуеайлақ маңында әуе кемелеріне қызмет көрсетуді Кәсіпорын жоғары деңгейде жүзеге асырды.

8. 8. Қызметтің перспективалары туралы (даму жоспарлары)

2025 жылға дейінгі Кәсіпорынның даму бағдарламасы және 2020-2022 жылдарға арналған аэронавигациялық жүйені дамыту жоспары бойынша ИКАО-ның жаһандық аэронавигациялық жоспарына сәйкес Қазақстан Республикасының аэронавигациялық жүйесін ұйымдастырушылық, экономикалық және техникалық дамытудың негізгі бағыттары айқындалды. Коронавирустық пандемияға байланысты қалыптасқан жағдайға қарамастан, Кәсіпорын жобаларды іске асыру бойынша жұмысты жалғастыруда. 

2022 жылдан бастап Әуе кеңістігін икемді пайдалану технологиясын (FUA) енгізу бойынша жұмыстар жоспарланып отыр.

2020-2022 жылдар аралығында елдің қалған әуеайлақтарында сипаттамаларға негізделген навигацияны енгізу жүзеге асырылатын болады. Осы кезеңде ATN желісін модернизациялау жобасы іске асырылатын болады.

2020-2023 жылдары Нұр-Сұлтан және Алматы әуеайлақтарында және Қазақстанның басқа да әуеайлақтарында ұшып көтерілуді және қонуды орындау үшін тұрақты төмендеу (СDO) және биіктікті алу (ССО) режимінде ұшуды жүргізу процедураларын енгізу жоспарлануда.

2025 жылға қарай әуе кеңістігін пайдаланушылардың өздеріне қолайлы маршруттарды әзірлеуге мүмкіндік беретін ҚР әуе кеңістігінде еркін маршруттау қағидатын енгізу жөніндегі жобаны іске асыру жоспарланып отыр. Қазіргі уақытта әуе кеңістігінің құрылымы ұшу орындалатын бағыттар желісінен тұрады. Авиакомпаниялар кіру және шығу нүктесінен немесе әуежайдан әуежайға дейін маршруттарды өздері әзірлеуі үшін осы желіден бас тарту жоспарлануда. Маршруттарды оңтайландыру ұшу уақытын үнемдеуге және соның салдарынан отын үнемдеуге мүмкіндік береді.

Белгіленген перспективалық жоспарларды іске асыру ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, Қазақстанның әуе кеңістігінің тартымдылығын арттыруға алып келеді. Сондай-ақ, «Халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету және халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда,  әуеайлақ маңында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету жөніндегі реттеліп көрсетілетін қызметтерге тарифтер мен тарифтік сметаларды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Азаматтық авиация комитеті төрағасының міндетін атқарушының 2020 жылғы 28 қазандағы № 69 бұйрығына сәйкес  2021 жылғы 01 қаңтардан бастап халықаралық ұшуларды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету және халықаралық ұшуларды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, әуеайлақ ауданында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету жөніндегі реттеліп көрсетілетін қызметтерге 2021-2025 жылдарға арналған тарифтер қолданысқа енгізілді.

Сонымен қатар, «Қазаэронавигация» республикалық мемлекеттік кәсіпорнына халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету және халықаралық ұшуды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда,  әуеайлақ маңында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді жөніндегі реттеліп көрсетілетін қызметтерге уақытша өтемдік тарифтерді бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті төрағасының 2020 жылғы 18 қарашадағы № 74 бұйрығына сәйкес Кәсіпорын үшін халықаралық ұшуларды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету және халықаралық ұшуларды жүзеге асыратын әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсетуді қоспағанда, әуеайлақ маңында әуе кемелеріне аэронавигациялық қызмет көрсету жөніндегі реттеліп көрсетілетін қызметтерге уақытша өтемдік тарифтер бекітіліп, олар 2021 жылғы 01 қаңтардан бастап 31 желтоқсанды қоса алғанға дейін қолданысқа енгізілді.