Тіл бірлігі болмаса, пікір бірлігі болмайды

Тіл бірлігі болмаса, пікір бірлігі болмайды

 

Тіл – халықтың баға жетпес байлығы, елдіктің басты нышаны. Сондықтан да Қазақстан Республикасының бас құжаты – Конституцияда  «қазақ тілі – мемлекеттің барлық аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық салаларында қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс жүргізу тілі», – деп нақты көрсетілген. Мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, маңызын арттыру мәселесі қай мемлекетте де өзекті тақырыптың бірі. Өйткені, бүгінгідей ақпараттық заманда қолданысы аз тілдердің жойылып, тарих қойнауына кетіп жатқанына бәріміз куә болып отырмыз. Ал тілдің өлмеуі, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуы сіз бен бізге тікелей байланысты. Ол үшін әрбір қазақстандық азамат күнделікті өмірде қазақша сөйлеп, мемлекеттік тілдің  мәртебесін арттыруға атсалысуы керек.

Отандық сотта да қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту бойынша аз шаруа атқарылып жатқан жоқ. Мәселен  Азаматтық процестік кодекстің 14-бабы «Сот ісін жүргізу тілін» нақтылап, соған сәйкес «Азаматтық істер бойынша сот ісі мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет болған жағдайда сот ісін жүргізуде мемлекеттік тілмен қатар орыс тілі немесе басқа тілдер бірдей қолданылады» деп дәйектелген. Яғни, заң тілінің, сот тілінің қазақша сөйлеуіне заңдық тұрғыда кедергі жоқ.

Алайда, сотқа жүгінген азаматтардың көпшілігі әлі күнге дейін арыз-шағымдарын ресми тілде жолдап жатады. Мұның себебі неде? Мемлекеттік тілдің айналасында мұндай ахуалдың қалыптасуына бірнеше мәселе түрткі болып отыр. Біріншіден, азаматтар арызды орысша жазсақ іс тез әрі нәтижелі қаралады деп санайды. Бұл түбегейлі қате пікір. Олай дейтініміз, істердің сапалы қаралуы арыздың қай тілде жазылуына байланысты емес. Заңдарда қазақ тілінен басқа ешбір тілге ерекше басымдық берілмеген. Әрі арыз-шағымды қабылдау, қараудың бірыңғай тәртібі құқықтық тұрғыда жасалған. Сондықтан мұндай үстірт ойлайтындарға түсіндіру жұмыстарын үздіксіз жүргізіп тұру артықтық етпейді. Біздің сот тарапынан да түрлі жиындар тұрақты ұйымдастырылып, онда қазақ тілінің өркен жаюына кедергі келтіріп отырған мәселелер талқыға салынып тұрады. Сол арқылы азаматтарға, құзырлы орындарға ой тастауға, жол көрсетуге тырысамыз. Мұндай шаралар бірден нәтиже бермегенмен, тілге деген құрметті біртіндеп қалыптастыруға ықпалы тиеді деген ойдамын.

 Екіншіден, мемлекеттік тілде қаралатын істердің аздығына құзырлы орын өкілдері мен адвокаттар да себепкер. Біздегі тергеушілер мен қорғаушылардың көпшілігі өз ойын ресми тілде жеткізуге шебер. Содан келіп олар өздері жетік білетін тілде арыз жазып, құжаттарды толтырады. Өз қорғауындағы азаматтың орыс тілін шорқақ білетінін ойламайды. Шынын айтқанда сот тәжірибесінде дәл осындай жағдаймен бетпе-бет келмеген судьялар некен-саяқ. Тараптардың қойылған сауалдарға жауап бермек түгілі, сөзді толық түсінбей тұрғанын көрген судьяға іс жүргізу өте қиын.  Себебі Азаматтық  процестік кодекстің 14-бабының 2-бөлігінде «Сот ісін жүргізу тілі сотқа талап қою арызы (арыз) берілген тілге байланысты сот ұйғарымымен белгіленеді» деп көрсетілген. Алайда дәл осы кодексте судьяның «Істі сот талқылауына дайындау кезінде екі тараптың да жазбаша өтінішхаты бойынша сот ұйғарымымен сот ісін жүргізу тілін өзгертуге құқылы» екені көрсетілген. Былай қарасаңыз соттың қазақша сөйлеуіне, істердің мемлекеттік тілде қаралуына заңдық еш кедергі жоқ секілді. Соған қарамастан, бұл жерде туындайтын бірнеше түйтілді тағы тізбелемей өте алмаймыз.

Ең алдымен бұл адвокат, тергеушілердің арыз-шағымды тараптар пікірімен санаспай ресми тілде жазуынан туындайды. Заңнамаға сай сот тілін өзгертуге мүмкіндік болғанымен, ол үшін қаншама уақыт кететінін, қаншама құжаттар жасалатынын пайымдау қиын емес. Тіпті, сот тілі өзгермегеннің өзінде істі аудармашы арқылы жүргізуге мемлекеттен қаншама қаржы кетеді. Құжаттарды түсінбеген тарапқа аударып ұсынудың өзі ауқымды жұмыс.  Бұл да уақыт пен қаржы шығынын керек етеді. Соған орай, арыз-шағымды сотқа жолдар алдында азаматтар да, құзырлы орган өкілдері де ойланса дейміз.

Қытай ойшылы Конфуций: «Егер де маған ел басқару мүмкіндігі туса, ең алдымен сол елдің тіл мәселесін қолға алар едім. Себебі тіл бірлігі болмаса, пікір бірлігі болмайды және идеология дұрыс жүргізілмейді. Идеология дұрыс жүргізілмей, ортақ түсіністік таппаған елде бірлік болмайды. Сондықтан бәрінен де бұрын адамдар арасындағы бірлікті ұстап тұрған тіл мәселесі маңызды» деген екен. Сол айтпақшы, еліміз дамып, мемлекетіміз өркендесін десек әуелі ұлтты ұйыстырудың құралы болып отырған қазақ тілінің мәртебесін көтеруде белсенділік танытуымыз керек.

 

Асель Искакова

Орал қаласының №2 сотының судьясы 

[xfvalue_img]

Жаңалықтарды бағалаңыз

  • Сіздің бағалауыңыз
Итоги:
Дауыс берген адамдар: 1

17 пікір

  1. аватар
    Tandy 23 сентября 2024 22:02

    ауған соғысы жүректегі жара тәрбие сағаты ауылдың
    суреті, сурет салу фото яя парк
    костанай цены, развлекательный центр костанай фотообои на заказ
    алматы, фотообои 3d алматы

    Here is my homepage :: бөлме
    гүлі тех карта

  2. аватар
    Mason 7 октября 2024 20:58

    жарық сүйгіш өсімдіктер 3 сынып, суық сдайын үй жұмыстары 8 сынып қазақ тілігіш өсімдіктер
    қазақ тілі 7 сынып 109 бет 4 тапсырма, қазақ тілі 7 сынып
    109 бет 5 тапсырма ерік психология слайд, ерік функциялары диктант 1 сынып
    10 сөз, диктант 1 сынып коктем

  3. аватар
    Paige 8 октября 2024 18:59

    нурила - кереметим текст песни
    скачать, нурила - кереметим караоке
    бизнес идея бұл, бизнес идея қазақша презентация афросиаб поезд официальный сайт, ташкент - самарканд поезд афросиаб купить билет атоми семей,
    атоми астана

    Check out my blog оқу үдерісін жетілдіру үшін бағалау

  4. аватар
    Magnolia 14 октября 2024 00:29

    сөзімді ұғар елім жоқ, қорлықпен өткен қу
    өмір халыққа қызмет ету білімнен емес мінезден, ұлтқа қызмет ету эссе социальный id как получить, id в паспорте производители курицы, крупнейшие птицефабрики казахстана

    Visit my blog; блум
    таксономиясы мақсаты

  5. аватар
    Charles 14 октября 2024 04:56

    тоқаевтың соңғы жолдауы 2022, жолдау 2022 1 қыркүйек қысқаша көзімнің қарасы абай, көзімнің
    қарасы әні алтын университет дегеніміз немерем текст, айналайын немерем
    текст аренда самокатов алматы whoosh, whoosh самокаты
    астана

  6. аватар
    sunwin 16 октября 2024 14:55

    Sunwin la dia chi chinh thuc cua nha cai Sun Win hien nay. Neu ban chua co tai khoan dang ky ngay de tan huong va trai nghiem giai tri dinh cao voi hang loat game bai da dang va hap dan. https://river.film/

  7. аватар
    MCW 871 14 ноября 2024 18:57

    MCW là nhà cái hàng đầu trong lĩnh vực cá cược trực tuyến đang chiếm lĩnh thị trường châu Á. Đây là nhà cái uy tín, an toàn, minh bạch và công bằng, bảo vệ quyền lợi của người chơi một cách tối đa. Qua nhiều năm hoạt động

  8. аватар
    9BET 28 ноября 2024 03:26

    9BET là một nền tảng cá cược trực tuyến và giải trí phổ biến, tập trung vào việc cung cấp dịch vụ cá cược thể thao, casino trực tuyến, trò chơi xổ số và nhiều hình thức giải trí khác. Với sự phát triển mạnh mẽ trong ngành công nghiệp cá cược, 9BET hướng đến mục tiêu mang đến trải nghiệm chơi chuyên nghiệp, an toàn và hấp dẫn cho người dùng. https://9bet.net/

Пікір қалдыру

Ваш e-mail не будет опубликован. Поля обязательны для заполненеия - *

  • bowtiesmilelaughingblushsmileyrelaxedsmirk
    heart_eyeskissing_heartkissing_closed_eyesflushedrelievedsatisfiedgrin
    winkstuck_out_tongue_winking_eyestuck_out_tongue_closed_eyesgrinningkissingstuck_out_tonguesleeping
    worriedfrowninganguishedopen_mouthgrimacingconfusedhushed
    expressionlessunamusedsweat_smilesweatdisappointed_relievedwearypensive
    disappointedconfoundedfearfulcold_sweatperseverecrysob
    joyastonishedscreamtired_faceangryragetriumph
    sleepyyummasksunglassesdizzy_faceimpsmiling_imp
    neutral_faceno_mouthinnocent
Кликните на изображение чтобы обновить код, если он неразборчив

Негізгі жаңалықтар

Логотип

Портал туралы

Ел мен әлем жаңалықтары!

© 2024 INFOZAKON. Барлық құқықтар сақталған.