Тәуелсіздік еліміздін үстем мерейі

1991 жылғы 16 желтоқсан азаттықты аңсаған халқымыздың  еңсесін биіктеткен жыл болды. Ғасырлар тоғысындағы осы кезеңде ата-бабамыз армандаған  еркіндікке қол жеткізіліп, бодандықтың қамыты  біржолата  сыпырылды.

1991 жылы 16-желтоқсанда Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі “Тәуелсіздік пен мемлекеттің егемендігі туралы” заңды қабылдады.  Бұл заң 1990 жылы 25-қазанда қабылданған Қазақстанның Егемендігі туралы Декларациямен бірге Қазақ елінің  мемлекеттігін  нығайта түсті.

Қазақстанның тәуелсіздігін  әлемнің жүзден астам мемлекеті мойындады. 70 жылдан астам уақыт бойы аяғымызды матап, тынысымызды тарылтқан кеңестік жүйенің темір құрсауынан босаған еліміз демократиялық даму жолына түсті.

Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың айналасына тығыз топтасқан қазақстандықтар  зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекеттің іргетасын қалауға ұйымшылдықпен кірісті. Көк байрағымыз аспанымызда асқақтай желбіреп, мемлекеттік Рәміздер, ұлттық теңгеміз,Әнұранның жаңа мәтіні қабылданды. Қазақстан  БҰҰ-ның тұрақты мүшесі болып,ТМД елдері арасында тұңғыш рет құзіретті   ЕҚЫҰ –на жетекшілік етіп, ғаламдық және еуроазиялық кеңстіктегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті  нығайтуға өз үлесін қосты. Ислам конференциясының жұмысына басшылық жасап, төрткүл дүниедегі ғаламдық саяси оқиғалардың күрмеуін шешуге ықпал етуде.  Сыртқы-ішкі саясаттағы, экономикадағы, халықтың әл-ауқатын жақсартудағы өзге де қол жеткен жетістіктеріміз   еліміздің егемендігі мен, Елбасы Нұрсұлтан  Назарбаевтың сара саясатымен  тығыз байланысты.

Ағымдағы жылдың  үш ай бойы өткен ЭКСПО 2017  халыаралық көрмесі  елімізді бүкім әлемге танытты.

Бүгінде бүкіл әлем жұртшылығы мойындап отырған Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы,  Тәуке ханның Жеті Жарғысынан бастау алатын дала билігінің құқықтық қағидасы егеменді Қазақстанның тәуелсіз сот жүйесінде өзінің заңды жалғасын тапты. Мемлекет басшысының, Жоғарғы Сот басшылығының тікелей қолдауына ие болған сот саласында өткен 24 жыл ішінде қыруар жұмыстар тындырылды.  Атап айтсақ сот кадрларын іріктеу Жоғарғы Сот Кеңесіне беріліп,тұтқындауға санкция беру құзіреті прокуратурадан алынып соттарға ауыстырылды. Өркениет талаптарына сай өлім жазасына мораторий енгізілді. Сот жүйесі мен судьялардың мәртебесі көтеріліп, оларды әлеуметтік-құқықтық қорғау кепілдіктері материалдық, қаржылық тұрғыдан жақсара түсті. Алқа билер институты,мамандандырылған экономикалық, әкімшілік,қылмыстық, ювеналдық соттар құрылып, жұмыс жасауларының арқасында сот беделі көтеріліп, түрлі дауларды шешудің баламалы әдісін жүзеге асыруға мүмкіндік туды. «Медиация туралы» заңдар мен басқа да маңызды нормативтік қаулылар қабылданды.

Соынмен қатар бес институттық реформа 100 нақты қадамында белгіленген «Ұлт жос­пары» бағдарламасы Республика  судьялар қауымдастығы тарапынан  үлкен қолдау  тауып отыр.

Соттарда инновациялық технологияларды қолдану ең алдымен соттардың жұмыстарын жеңілдетеді. Екіншіден, азаматтар үшін сот төрелігі қолжетімді болады. Сот отырыстарын аудио-бейне жазбаларын қолдана отырып өткізуі туралы 100 қадамда бұл көрсетілген. Сот отырысының бейне жазбасы түзетуге жатпайды. Бізде, Астана қаласындағы соттарда, оның ішінде экономикалық соттарда сот отырыстары, сөзсіз, аудио-бейне жазбаны қолдана отырып өткізіледі. Бұрын сот отырыстарының хатшылары қолмен қағазға хаттама жазатын. Қазір ондай жоқ. Олар қысқаша хаттама жазады, қажет жағдайда тараптарға көшірмелері беріледі. Бұл еш талассыз тараптар араларында дау тудырмайды. Осы жаңалық процесс қатысушыларын тәртіпке бастайды. Сот отырысын жүргізу процесінің өзі тәртіп сақтала отырып жүргізіледі. Бұл шағымдануға және арыздануға еш жол бермейді. Инновациялық технологияларды қолдануда «сот кабинетінің» жұмыстарын да атап өтуге болады. Жоғарыда аталған жүйе сотқа арыз беруді жеңілдетеді. «Сот кабинеті» арқылы кез келген азамат, не заңды тұлға сотқа талап арыз бере алады. Адам үйінде отырып қандай ұйғарым шығарылғанын, шешім қабылданғанын бақылай алады. Яғни, істі қарауға толық мүмкіндігі бар. Сот отырысына бармай-ақ, үйден арыз беруге, әрі істі қарау барысын бақылап отыруға неғұрлым мүмкіндік берілген.

Судьялардың VII съезінде  қабылданған жаңа этикалық кодексі қолданысқа енгізілді. Жаңа кодекске сәйкес судья бұқаралық ақпарат құралдарында сот қызметі жайлы ақпараттың кәсіби түрде жариялануына жәрдемдесуі және материалдық және іс жүргізушілік құқық нормаларын қолданудағы қалыптасқан сот тәжірибесі туралы ақпараттарды беру қажет.

Дала билігінің бастауында тұрған-Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билер  сол заманның өзінде -ақ  хан, сұлтан, болыс  сайлауларында   елдің   іргесін    сөгіп, іріткі салатын жүзге, руға  бөлінуді тоқтатуға шақырды. «Жүзге бөлінгеннің жүзі қара», «Ей, біз  үш жүз қазақ керіспейік, асылы бізге керіскен жөн емес» , «Егерде үш жүздің  биліккке таласуы тоқтамайтын болса , қазақ елі күйреуге ұшырап, басқа халықтың езгісіне түсіп, жуандардың жұдырығына жем болады» деген  пәтуәлі сөздері әлі күнге дейін өзінің мән-мағынасын жоғалтқан жоқ. Бүгінгі тәуелсіздік мерекесі қарсаңында  бабаларымыздың  ауыздарынан шыққан жоғарыдағы айтылған пәтуалы сөздер әлі күнге дейін өзінің мәні мен маңызын жоғалтқан жоқ.

Астана қаласы

Есіл ауданының №2 аудандық сотының

бас маманы С.Утешева