Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің маңыздылығы

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында: «Азаматтарымыз жария-құқықтық дауларда билік органдарының шешімдер мен әрекеттеріне қатысты шағым түсу кезінде көп жағдайда теңсіздік ахуалында қалып жатады. Олардың мүмкіндіктерін мемлекеттік аппараттың ресурстарымен салыстыруға келмейді. Сондықтан, осындай теңсіздіктерді болдырмау мақсатында дауларды шешудің ерекше тетігі ретінде әкімшілік әділет құрылымын енгізу қажет», - деген болатын.

2020 жылдың 29 маусымында Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік процестік кодексі қабылданып, ол 2021 жылдың 1 шілдесінен бастап қолданысқа енгізілді. АРПК күшіне енуіне байланысты қолданыста болған нормативтік құқықтық актілер, атап айтқанда, «Әкімшілік рәсімдер туралы» ҚР Заңы, «Азаматтар мен заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» ҚР Заңы, сондай-ақ 27-29-тарауларды қоса алғанда, ҚР АІЖК-нің бірқатар кейбір нормалары күшін жойды.

Екі бөліктен тұратын аталған кодекс, мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімдерін, әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыруға байланысты қатынастарды, сондай-ақ  әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібін реттейді.

Әкімшілік рәсім дегеніміз әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік істі қарау, ол бойынша шешімді қабылдау және орындау жөніндегі, жолданым негізінде немесе өз бастамасы бойынша жасалатын қызметі, сондай-ақ оңайлатылған әкімшілік рәсім тәртібімен жүзеге асырылатын қызмет. Әкімшілік сот ісін жүргізуді мамандандырылған аудандық және оларға теңестірілген әкімшілік соттар жүзеге асырады. Егер тиісті әкімшілік аумақтық бірліктің аумағында мамандандырылған аудандық және оған теңестірілген әкімшілік сот құрылмаса, оның соттылығына жатқызылған әкімшілік істерді аудандық (қалалық) сот осы аталған кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.

Қазіргі таңда, азаматтар мемлекеттік органның шешімімен келіспесе, сотқа талап арызбен жүгінсе жеткілікті. Бұл талаптар «мемлекеттік органның кінәлілік презумпциясы қағидаты бойынша қаралады. Сәйкесінше, мемлекеттік орган сотта өз шешімінің немесе әрекетінің заңдылығы мен негізділігін дәлелдеуге тиіс.

Дауды шешуде сот процеске қатысушылардың түсініктемелерін, арыздарын, өтінішхаттарын, олар ұсынған дәлелдермен, дәлелдемелермен және әкімшілік істің өзге де материалдарымен шектеліп қана қоймай, өзінің бастамасы бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдемелерді жинауға құқылы, әкімшілік істі дұрыс шешуде маңызға ие барлық мән-жайларды жан-жақты зерттейді. Егерде әкімшілік орган өз шешімінің дұрыс еместігіне көз жеткізсе, өзара кеңесіп, сот шешімін күтпей, талап қоюшымен бітімгершілік келісімге келу мүмкіндігі бар.

Әкімшілік сот ісін жүргізуді мамандандырылған аудандық және оларға теңестірілген әкімшілік соттар жүзеге асырады. Егер тиісті әкімшілік аумақтық бірліктің аумағында мамандандырылған аудандық және оған теңестірілген әкімшілік сот құрылмаса, оның соттылығына жатқызылған әкімшілік істерді аудандық (қалалық) сот осы аталған кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.

Қабылданғанына көп бола қоймаса да, Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі мемлекеттік органдар қызметінің ашықтығы мен тиімділігін арттыруға, мемлекеттік органдардың шешім қабылдау процесінде және жоғары тұрған органда және сотта мемлекеттік органдармен дауларды қарау кезінде азаматтар мен бизнестің құқықтарын қорғау кепілдіктерін бекітуге, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін және сот жүйесіне жүктемені азайтуға әкелуде.        

Ақтөбе гарнизоны әскери

сотының төраға м.а Р.К.Кыдыралин