Әділеттің тамыры тереңде

Судьялар мен сот қызметкерлерінің кәсіби мерекесі — бұл тек құттықтау күні ғана емес, сонымен бірге әділет жолының тарихына көз жүгіртіп, бүгінгі жүйенің қандай қиын жолдардан өткенін түсінетін маңызды сәт. 

Қазақ даласындағы әділет ұғымы ғасырлар қойнауынан бастау алады. Бұрынғы хандықтар мен рулық бірлестіктерде билер институты маңызды рөл атқарған. Қазыбек би, Әйтеке би, Төле би сынды ұлы тұлғалар тек әділ шешімдерімен ғана емес, адамгершілік пен рухани тазалықтың символына айналды. 

Билер – заңмен шектелмеген, бірақ қоғамның ар-ожданымен үйлескен даналық иелері болды. Олар сот процесін емес, қоғамның келісім мен әділдікке деген сенімін басқарды. Бұл — біздің ұлттық құқықтық мәдениетіміздің алтын негізі. 

Кеңес үкіметі орнағаннан кейін қазақ даласында жаңа сот жүйесі құрылды. Ол орталықтандырылған, қатаң қадағаланатын, идеологияға бағынған жүйе еді. Сот шешімдері көбіне партиялық мүдделерге сай қабылданатын. Бұл кезеңде тәуелсіздік, бейтараптық деген ұғымдар шектеулі болды. 

Бірақ осы кезеңде де кәсіби кадрлар қалыптасып, болашақ тәуелсіз Қазақстанның сот жүйесінің негізі қаланды. 

1991 жылдан бастап Қазақстан тәуелсіздігін алған соң, сот жүйесін реформалау басталды. 1995 жылғы Конституцияда “Сот билігі – тәуелсіз” деген баға беріліп, заң үстемдігі мен азаматтардың құқықтарын қорғау басты принциптерге айналды. 

Содан бері елімізде құқықтық реформа бірнеше кезеңнен өтті:

– Мамандандырылған соттар құрылды (экономикалық, әкімшілік, ювеналды т.б.);

– Судьялардың іріктеу жүйесі өзгерді;

– Электронды сот жүйесі енгізілді;

– Адам құқықтарын қорғау халықаралық стандарттарға жақындатылды. 

Қазіргі Қазақстанның сот жүйесі – бұл заманауи технологиялар мен ұлттық дәстүрді үйлестірген, адам құқығының кепілі болып отырған құрылым. Судьялар мен сот қызметкерлері заңды тек қолданып қана қоймай, оны қоғамның жүрегіне жеткізетін тұлғаларға айналды. 

Олардың мойнындағы жүк жеңіл емес. Әр шешім – ар алдында жауапкершілік. Әр іс – адам тағдыры. Бұл қызметті таңдағандар рухы мықты, әділдікті жүрекпен сезінетін жандар. 

Сот жүйесі – бұл тек заң емес, бұл – сенім, әділдік, ұрпақ алдындағы аманат. Судьялар мен сот қызметкерлері — сол сенімді иықтарында көтеріп келе жатқан абыройлы азаматтар. 

Судьялар мен сот жүйесі қызметкерлерінің кәсіби мерекесі құтты болсын!

Сіздердің адал қызметтеріңіз елге – қорған, ұрпаққа – өнеге! 

Астана қаласының ҚІЖМАС

бас маман-сот отырының хатшысы

Майра Асенова