Цифрлық заманда қазақ тілін қолданудың өзектілігі: сот жүйесіндегі рөлі

Қазіргі әлем цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы арқылы өзгеріп, түрлі салаларға жаңа мүмкіндіктер әкелуде. Осындай өзгерістердің бірі – мемлекеттік тілдің, оның ішінде қазақ тілінің ақпараттық кеңістіктегі орны мен рөлін нығайту қажеттілігі. Әсіресе, сот жүйесінде қазақ тілін кеңінен қолдану – құқықтық мемлекеттің негізгі көрсеткіштерінің бірі.

Цифрлық технологиялардың дамуы қазақ тілінің қолдану аясын кеңейтуге үлкен мүмкіндік береді. Интернет, әлеуметтік желілер, мобильді қосымшалар мен электронды құжат айналымы мемлекеттік тілдің дамуына оң әсер етіп отыр. Мемлекеттік органдарда, соның ішінде сот жүйесінде электрондық қызмет көрсету мен құжат айналымының қазақ тілінде жүргізілуі – халыққа қолжетімділікті арттыратын маңызды қадам.

Бүгінгі таңда қазақ тіліне арналған түрлі онлайн-аудармашылар, құқықтық терминологиялық базалар және сот ісін жүргізуге арналған бағдарламалар жасалуда. Бұл сот өндірісінде қазақ тілін қолдануды жеңілдетіп, оның мәртебесін нығайтуға септігін тигізеді.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, қазақ тілі – мемлекеттік тіл, ал сот ісі тараптардың таңдаған тіліне қарай жүргізіледі. Дегенмен, сот жүйесінде қазақ тілінің қолданылу деңгейі әлі де арттыруды қажет етеді. Көп жағдайда сот отырыстары мен құжат айналымы орыс тілінде жүргізіледі, бұл қазақ тілді азаматтардың құқықтарын толыққанды жүзеге асыруына кедергі келтіруі мүмкін.

Цифрлық технологиялар сот ісін қазақ тілінде жүргізуді жеңілдетуге мүмкіндік береді. Электрондық сот жүйесі, онлайн сот отырыстары, цифрлық құжаттар қазақ тілінің қолдану аясын кеңейтуге ықпал етуде. Мемлекеттік органдардағы цифрлық сервистердің қазақ тілінде қолжетімді болуы азаматтардың өз құқықтарын ана тілінде қорғау мүмкіндігін арттырады.

Сот жүйесінде қазақ тілінің қолданылуын арттыру үшін бірнеше маңызды қадамдар қажет:

1. Құқықтық құжаттарды қазақ тілінде әзірлеуді жетілдіру – заңдар мен нормативтік актілердің қазақ тіліндегі нұсқалары орыс тіліндегі мәтінмен тең дәрежеде түсінікті және сапалы болуы тиіс.
2. Сот ісін жүргізу барысында қазақ тілін кеңінен қолдану – судьялар мен адвокаттардың қазақ тілін жетік меңгеруі, сот отырыстарын мемлекеттік тілде жүргізу тәжірибесін кеңейту маңызды.
3. Цифрлық технологияларды пайдалану – қазақ тілінде сот процестерін жүргізуге арналған автоматтандырылған жүйелерді, аударма және құқықтық лингвистика бағдарламаларын дамыту.
4. Мемлекеттік қызметкерлер мен заңгерлерге қазақ тілін оқыту – сот және құқық қорғау саласындағы мамандар үшін кәсіби-құқықтық қазақ тілін жетілдіруге бағытталған арнайы курстар ұйымдастыру қажет.

Цифрлық дәуір қазақ тіліне жаңа серпін беруі тиіс. Әсіресе, сот жүйесінде оның қолданылуын кеңейту – әділеттілік пен заң үстемдігін қамтамасыз етудің негізгі тетіктерінің бірі. Қазақ тілінің сот саласында толыққанды жұмыс істеуі азаматтардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Сондықтан цифрлық технологияларды пайдалана отырып, қазақ тілінің мәртебесін көтеру – мемлекет пен қоғамның басты міндеттерінің бірі болып қала береді.

Нұрбина Нұрғалиқызы 

Астана қаласының қылмыстық істер жөніндегі

мамандандырылған ауданаралық сотының

бас маман – сот отырысының хатшысы