«Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтың алдын алу, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастыру»
Сыбайлас жемқорлық-әлеуметтік құбылыс, мемлекеттік қызметкерлер және мемлекеттік функцияларды атқаруға уәкілетті адамдардың өздерінің қызметтік биліктерін асыра қолдануы, мәртебесін және өздерінің лауазымдарын пайда күнемдік ниетпен жеке басының қамын ойлау және белгілі бір тұлғалардың жағдайын жасау болып табылады.
Жауапкершілікке тартылуына байланысты сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар төмендегі түрлерге бөлінеді:
- Сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстық іс-әрекеттер жасау;
- Сыбайлас жемқорлыққа байланысты әкімшілік құқық бұзушылық жасау;
- Сыбайлас жемқорлыққа байланысты тәртіптік теріс қылық жасау;
- Сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар.
Субъектілер арасындағы өзара іс қимыл түріне байланысты сыбайлас жемқорлықтың негізгі түрлерін ажыратуға болады: Тұрмыстық сыбайлас жемқорлық, яғни азаматтар мен мемлекеттік қызметшілердің өзара іс-қимылы. Оның мәні-шенеуніктердің мемлекеттік қызмет үшін түрлі сыйлықтар мен басқа да игіліктер алуы. Сыбайлас жемқорлықтың бұл түріне непотизмді де жатқызуға болады. Бұл кезде лауазымды тұлға өз өкілеттіктерін пайдалана отырып, жақын туыстарын, жұбайларын немесе жекжаттарын пайда алу үшін жоғары ақы төленетін жұмыспен немесе қызметпен қамтамасыз етеді. Іскерлік сыбайлас жемқорлық-сыбайлас жемқорлықтың бұл түрінде билік өкілі мен бизнес арасындағы заңсыз кооперация қарастырылады. Көп жағдайда бұл келісімшарттар жасасу және "кері қайтару"алу кезінде байқалады.
Саяси сыбайлас жемқорлық-бұл жоғары дәрежелі басшылық пен Жоғарғы соттардың өзара әрекеті. Сыбайлас жемқорлықтың бұл түрі Заңсыз мінез-құлқы ел азаматтарының мүдделеріненұқсан келтіретін мемлекеттік саясатты жүзеге асыруға әкеп соғатын адамдардың жоғары тұрған топтарына жатады.Қоғамарасында пара алу және беру, лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану сияқты сыбайлас жемқорлық түрлері жиі кездеседі. Соңғы үш жылда пара алу фактілерінің азаюына қарамастан, бұл қылмыс қазақстандық қоғам үшін өзекті болып қала береді.
Қ.Еркебаев
Ақмола гарнизоны әскери сотының
бас маманы – сот отырысының хатшысы
[xfvalue_img]
