Сот жүйесі: жалпы сипаттамасы

Мемлекеттік механизм демократиясының кепілі - билік тармақтарын бөлу және олардың өзара әрекеттесу принципі. Осыған байланысты биліктің үш тармағының құзыретін қатаң конституциялық шек шегінде шектеу бағыты қазақстандық мемлекеттік саясаттың маңызды бағыты болып табылады. Биліктің заң шығарушы және атқарушы тармақтарының құзыретін ажырату қазіргі уақытта шешім қабылдайтындар үшін ғана емес, сонымен бірге бұқаралық сана үшін де аксиома болып табылатынын атап өткен жөн. Бұл демакрацияға нақты қадамдар жасалды. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік тәуелсіздігін жариялаған сәттен бастап біздің елімізде сот билігінің тәуелсіздігі үшін ұйымдастырушылық, құқықтық, экономикалық және өзге де жағдайлар жасауға, демократиялық құқықтық мемлекеттілікті қалыптастыру қажеттіліктеріне сай келетін тиімді сот жүйесін қалыптастыруға іргелі қадамдар жасалды.

Объективтілік үшін соңғы жылдары сот жүйесін реформалау бойынша көп нәрсе жасалғанын атап өтуге болады. Атап айтқанда, судьялардың мәртебесі едәуір артты, сондай-ақ олардың материалдық жағдайы жақсарды, олардың ауыстырылмайтындығы және оларға қол сұғылмайтындығы бекітілді, оларды тағайындау рәсімі де өзгертілді. Соттар мен соттың орындалуы Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің жүйесінен шығарылды, олардың қызметін іс жүзінде қамтамасыз ету туралы мәселе шешілді.

Яғни, тәуелсіздік алғаннан кейінгі барлық уақыт тәуелсіз сот жүйесін дамыту, сот-құқықтық реформаны жүзеге асыру жолдарын іздеу болды. Саяси және экономикалық қайта құруларды жүзеге асырумен қатар қоғамның заң саласын терең реформалау проблемасы өзектілендірілді, сондықтан құқықтық реформа саяси және экономикалық қайта құруларды жүзеге асырумен қатар, тіпті біршама ілгері жүруі тиіс еді.

Сот жүйесі - мемлекет негіздерінің басты құрамдас бөліктерінің бірі, әлеуметтік, экономикалық және саяси жаңғырту жолындағы елдің демократиялық дамуының тетіктерінің бірі. Азаматтардың мемлекеттік құқықтық саясатқа қатынасы және қоғам тарапынан билікке деген сенім деңгейі көбінесе сот төрелігін іске асырудың тиімділігіне байланысты. Күшті және тәуелсіз сот билігі мемлекет пен азаматтық қоғамның үйлесімді өзара іс-қимылының қағидатты кепілдіктерінің бірі, азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғаудың басты құралы болып табылады.

Бүгінгі таңда барлық сот органдары бірыңғай жүйені құрайды. Мамандандырылған экономикалық және әкімшілік соттарды құру аудандық соттарға түсетін шамадан тыс жүктемені едәуір азайтуға, сот төрелігін іске асыру сапасын жақсартуға, оны азаматтар үшін неғұрлым қол жетімді етуге мүмкіндік береді.

Гүлназ Дюсембаева

Нұр-Сұлтан қаласы мамандандырылған ауданаралық

қылмыстық сотының бас маманы