Еңбек құқығы

         Еңбек құқығы – бұл қоғамдық немесе жеке құқық саласына еңбек құқығын анықтау мәселесі бүгінгі күні өзекті болып табылады. Бұл, ең алдымен, еңбек құқығы саласының теориясында әртүрлі авторлардың осы мәселеге көзқарастарының қайшылықтары бар екендігіне қатысты. Осыған байланысты, зерттелетін мәселе бойынша біріңғай пікірлер қалыптаспады. Қоғамдық құқық нормалары қолданыстағы құқық жүйесі ретінде ортақ игіліктерді қорғауға бағытталған, оның нормалары мемлекет пен қоғамның мүдделерін білдіреді.

         Сонымен қатар, жеке құқық нормалары жеке тұлғаның мүдделерін қорғауға бағытталған, мұнда мемлекеттің араласуы шектеулі.

         Сонымен бірге, көп врторлар азаматтық, отбасылық, еңбек, жер, коммерциялық құқық және тағыда сол сияқта құқық салаларының нормаларын жеке құқықтық қатынастарға жатқызады. Мысалы, жария құқық үшін мыналар тән болуы тиіс: бір жақты ерік білдіру; субъектілер мен құқықтық актілердің бағынуы; императивті нормалардың басым болуы; қоғамдық мүддені қанағаттандыруға бағдарлану.

         Ал, жеке құқыққа, керісінше, мыналарды жатқызуға болады: еркін екіжақты ерік білдіру, реттеудің шарттық нысанын пайдалану; тараптардың теңдігі; диспозитивті нормалардың басым болуы; жеке мүдделерді қанағаттандыруға бағдарлану.

         Еңбек құқығы екі саланың да сипаттамаларын біріктіреді. Еңбек құқығының жеке құқыққа жататындығы туралы қорытынды негізінен оның анықтамасына сүйене отырып жасалуы мүмкін. Еңбек құқығы – бұл еңбек саласындағы адамдар арасындағы қатынастарды реттейтін құқық саласы. Алайда, еңбек құқығы, қоғамдық құқық ретінде, мемлекеттік және қоғамдық қатынастарды реттейді. Ал, жанама түрде еңбек саласы арқылы. Еңбек құқығының әдісі – диспозитивті, яғни жеке құқық әдісі.

         Осылайша, біздің ойымызша, қарастырылып отырған құқық саласы қоғамдық заңға қарағанда жеке заңға тиесілі белгілерді біріктіреді. Сонымен қатар, еңбек құқығы үш негізгі функцияны орындайды: қорғаныс, өндіріс және әлеуметтік серіктестік. Қорғаныс функциясы жұмысжылардың мүдделерін қорғауда, өндіріс – жұмыс берушінің мүдделерін қорғауда көрінеді.

         Әлеуметтік серіктестіктің функциясы мемлекеттің қолдауымен жұмысшылар мен жұмыс берушілердің мүдделерін үйлестіруде көрінеді. Жалпы алғанда, әрбір функция еңбек саласындағы құқықтық реттеудің бағыты болып табылады, еңбек қатынастарына қатысушыларға әсер етеді және құқық нормаларында бекітілген, жеке және қоғамдық құқықтың белгілерін көрсетеді. Құқықтың жеке және қоғамдық болып бөлінуі біршама шартты. Құқықтық жүйеде олар бір-бірімен тығыз байланысты. Себебі, жеке құқық біріншісінің қалыпты жұмысын қорғайтын және қамтамассыз ететін қоғамдық құқықсық өмір сүре алмайды.

         Сондықтан, іс жүзінде мемлекеттік және жеке институттардың комбинациясы жиі туындайды, ал еңбек құқығы, сала ретінде, растау болып табылады.