Медиация-татуласуға тура жол

Қазіргі таңда «Медиация»  сөзі қолданысқа енгеннен бері оны қарапайым халық көп түсіне бермейді.  Себебі, бұл ұғым біздің ортаға енді ғана еніп келеді. Медиация – өзара қолайлы шешімге келу мақсатында екі жақтың көмегімен дауды оңай жолмен және татуласу арқылы шешу. Елімізде 28.01.2011 жылы «Медиация туралы » заңының қабылдануы медиацияның дамуы, қоғамымыздағы болып жатқан жайттардың оң өзгерістер әкелуінің көрінісі. Өйткені соттарда істер айлап, кейде жылдап қаралатындықтан, бұл өте көп уақытты және үлкен, ауыр жұмысты қамтамасыз етеді. Ал, медиацияға келетін болсақ қаралып жатқан істі татуласу жолымен оңай және тез шешуге болады. Әрине, екі жақтың көмегі арқылы.

Медиация – бұл жанжалдасушы тараптарға коммуникациялар процесін жолға қоюға көмектесетін және жанжалды ахуалды жанжалға қатысушылардың барлығының мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын шешімнің сол нұсқасын өздері таңдай алатындай етіп талдайтын делдалды (медиаторды) тарта отырып дауларды шешу әдісі.

Медиация – mediation (англ.) делдалдық, келістіру мақсаты мен араласушылық деген мағына береді.

Медиация деген иілгіш процесс, құпия түрде жүзеге асырылады және онда бейтарап тұлға қағидалармен сәйкес, тараптарға келіссөздер кезінде дау бойынша келісімге келуге белсене көмектеседі немесе шешімді қабылдайтын және реттеу шарттарын қадағалайтын тараптармен бірлесе отырып қақтығысты шешеді.Медиация туралы шешім қабылдау кезінде, оны жүргізу, шешім қабылдау және шешімдерді орындау процесіне өз еріктерімен қатысады. Өз тағдырын өзі шешу – медиацияның іргелі қағидаты. Ол медиация процесінің тараптардың ерікті, өзара тиімді шешімдерге қол жеткізуі қабілетіне негізделуін талап етеді. Медиация кезінде жүзеге асырылатын шаралардың барлығы, медиация процесін де әзірленген кез келген ақпарат, жазбалар басқа да құжаттар құпия түрінде қалады.

Медиация рәсімі бірлесіп те, сондай – ақ жекеменшік (медиатор - тарап) форматта да кездесулер өткізіле  алады. Тараптардың әрқайсысы пікірталасқа тең қатысу мүмкіндігімен қамтамасыз етілуге тиіс.

Медиатор істің мән – жайларын, тараптардың тілектерін және дауды тез әрі тиімді шешудің қажеттілігін ескере отырып, қандай тәсіл орынды деп саналатын болса, сондай тәсілмен медиацияны жүргізе алады.

Медиация жүргізу тараптардың өзара келісімі бойынша және олардың арасында медиация туралы шарт жасау кезінде жүзеге асырылады.

Даудың тараптары медиация нәтижесінде қол жеткізген барлық уағдаластықтармен келісуіне байланысты олар процестің үстінен бақылауды сақтайды. Шешімді тараптар ерікті түрде, медиатор тарапынан қысымсыз қабылдайды. Тараптардың кез келген ұсынылған шешімдерден бас тарту және дауды шешудің басқа тәсілдеріне жүгінуіне құқығы бар.

Азаматтық процестік кодекске татуластыру рәсімдері деген 17-тарау енгізілді. Сол бойынша, тараптар татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсімдер тәртібімен реттеу туралы келісімді жасап не осы Коексте белгіленген  тәртіппен өзге де тәсілдерді пайдаланып отырып, дауды өзара талаптардың толық көлемінде не бір бөлігінде реттей алады –делінген.

   Татуласу рәсімдерін қолдану дегеніміз, келіспеушілікті шешудің бір тәсілі, тараптардың шиеленіс деңгейін төмендету және даудың екі жақты да қанағаттандыратын шешіміне қол жеткізу, сонымен қатар, тараптар қысқа мерзім ішінде даудың шешімін таба алады, сот шығындарын қысқартады, және де тараптарыдң өзара қарым-қатынастарын қалпына келтіріп немесе сақтап қалады. 

Ақмола гарнизоны әскери сотының төрағасы м.а.  

Ақпар Р.М.