Шетелдіктердің құқықтық жағдайы

Қазақстанның экономикалық өсу қарқынына орай Қазақстанда жұмыс істеуді көздейтін еңбек мигранттарының саны көбейіп отыр.

   Көші-қон заңнамасына сәйкес, жеке істері бойынша шетелдіктерді Қазақстан Республикасына шақырған адамдар мен ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген құқықтар мен міндеттерді шетелдіктерге уақытында түсіндіруді қамтамасыз етеді, сондай-ақ олардың Қазақстан Республикасына келу құқығын беретін құжаттарын уақытында ресімдейді, шетелдіктердің Қазақстан Республикасы аумағында жүріп-тұруы, оларды елімізде болуының белгіленген мерзімі өткеннен кейін Қазақстан Республикасы аумағынан шығару жөнінде заңнамамен белгіленген жауапкершілік көтереді.

     Шетелдікті және азаматтығы жоқ адамды заңнамамен белгіленген келу тәртібін бұзғаны үшін әкімшілік шара қолдану Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 25 тарауының негізінде сот жүзеге асырады. 

       Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 28 қаңтардағы №136 қаулысымен бекітілген Шетелдіктердің Қазақстан Республикасына келуінің және болуының, сондай-ақ олардың Қазақстан Республикасынан кетуі тәртібінің 9 тармағы бойынша келу визаларын берудің негіздемесі шетелдіктердің Қазақстан Республикасында болу мақсаттарына сәйкес келуге тиіс. Қазақстан Республикасына туыстары мен таныстарының шақыруы бойынша, яғни жеке істері бойынша келген, сондай-ақ іскерлік мақсатпен, оқуға және турист ретінде келген шетелдіктер Қазақстан Республикасының аумағында жұмысқа орналаспайды, Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, визада көрсетілген келу мақсатымен байланысты емес өзге де қызметпен айналыса алмайды.

     Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 394 бабының 3 бөлігімен, Қазақстан Республикасына заңсыз кіріп, белгіленген мерзімде қайтып кетуден жалтарып, келу мақсаты көші-қон карточкасында көрсетілген мақсаттарға сай болмай, Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзиттік өту ережелерін сақтамай, Қазақстан Республикасында болу ережелерін бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік көзделген.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы 2012 жылғы 6 ақпандағы хаттамадан Өзбекстан Республикасының азаматы Х.Д. Қазақстан Республикасына 15 сәуір 2011 жылы келіп, Атырау қаласы Ішкі істер Департаментінің көші-қон полициясы бөліміне тіркеліп, кейін Қазақстан Республикасынан уақытында кетпеген және Қазақстан Республикасында болу ережесін бұзған адам ретінде 6 ақпан 2012 жылы анықталған.

      Мына оқиға да осыған ұқсас, Қазақстан Республикасының аумағына 2011 жылдың 5 қарашасында «Бейнеу» бақылау-өткізу бекеті арқылы келген Өзбекстан Республикасының азаматы Ж.О., Қазақстан Республикасының аумағында жеке істері бойынша болудың мерзімі өткеннен кейін Қазақстан Республикасы аумағынан кетуден жалтарған.

     Қазақстанға келген шетелдіктердің көпшілігі, еңбек қызметімен заңсыз айналысады, олар көбінесе жеке кәсіпкерлерге, жеке тұлғаларға жалданады.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қараған кезде судьялар Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты тұжырымдамасының негізгі қағидаттары – Қазақстан Республикасының Конституциясында, басқа да нормативтік актілерді, Қазақстан Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттарда бекітілген адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сақтау, нәсілі, тілі, діні, жынысы, этникалық және әлеуметтік шығу тегі, көзқарасы, саяси қатыстылығы, мүліктік жағдайы бойынша немесе басқа да кез келген себеппен кемсітушілікке жол бермеу, Қазақстан Республикасының көші-қон заңнамасынының қағидаларын қатаң сақтайды.

Ақмола гарнизоны әскери сотының бас маманы А.Бадигулова