Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттер тобының жетекші қағидаттары

2020 жылдың 1 қаңтарында Қазақстан сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес (ГРЕКО) мемлекеттер тобының 50-ші мүшесі болды. Нәтижесінде қазіргі уақытта ГРЕКО құрамына үш құрлықта – Еуропада, Америкада және Азияда орналасқан – жалпы халқы 1,2 миллиард адам бар мемлекеттер кіреді.

ГРЕКО сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі Еуропа Кеңесінің органы болып табылады және ұйымның сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттарын сақтау мен тиімді қолданылуына жауап береді. ГРЕКО мемлекеттерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі ұлттық саясаттағы кемшіліктерді анықтауға көмектеседі және қажетті заңнамалық, институционалдық және практикалық реформаларды жүргізуге бастамашылық етеді.

Бүгінгі таңда ГРЕКО құрамына Еуропа, Беларусь, Қазақстан және Америка Құрама Штаттары Кеңесінің барлық 47 мүше мемлекет кіреді.

«ANTIKOR.LIVE» жобасы аясындағы кезекті тікелей эфир барысында ШҚО-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет басшысының бірінші орынбасары Жігер Байділдин «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттер тобының жетекші қағидаттары» түсіндіріп берді. Олар:

1. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін тиімді шаралар қабылдау және осыған байланысты қоғамдық түсінік деңгейін және әдепті мінез-құлықты көтеру.
2. Ұлттық және халықаралық сыбайлас жемқорлықты үйлестірілген қылмыстандыруды қамтамасыз ету.
3. Сыбайлас жемқорлық жағдайлары бойынша алдын алуға, тергеуге, сот қудалауына және сот шешімін шығару жауап беретін адамдардың олардың функцияларына сәйкес келетін тәуелсіз және автономияға ие болуына, ықпал етуден бос болуына және дәлелдемелер жинау үшін тиімді құралдары болуына, билікке сыбайлас жемқорлықпен күресте көмектесетін адамдарды қорғауға және тергеудің құпиялылығын сақтай отырып қамтамасыз ету.
4. Сыбайлас жемқорлық жағдайларының нәтижесінде алынған табыстарды тәркілеу және айыру үшін тиісті шараларды қамтамасыз ету.
5. Сыбайлас жемқорлық жағдайларымен айналысатын заңгерлерге қысым жасаудың алдын алу үшін тиісті шараларды қамтамасыз ету.
6. Сыбайлас жемқорлық жағдайлары бойынша тергеуден, сот қудалауынан немесе сот шешімінен иммунитетті демократиялық қоғамда қажетті деңгейге дейін шектеу.
7. Сыбайлас жемқорлықпен күреске жауап беретін адамдарды немесе органдарды мамандандыруға жәрдемдесу және оларды тиісті құралдармен және олардың міндеттерін орындауға арналған дайындықпен қамтамасыз ету.
8. Қаржылық заңнама және осы саладағы қызметке жауап беретін органның сыбайлас жемқорлықпен күреске тиімді және үйлестірілген түрде, оның ішінде заңға сәйкес немесе практикада, параларға немесе сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарға байланысты басқа да шығыстарға байланысты салықтарды төмендету мүмкіндігін қоспағанда, жәрдемдесуін қамтамасыз ету.
9. Мемлекеттік билік органдарының ұйымдастырылуы, жұмыс істеуі және шешімдер қабылдауы сыбайлас жемқорлықпен күрестің қажеттілігін назарға алуы, ең алдымен, тиімділікке қол жеткізу үшін қажет болатындай ашықтыққа кепілдік беруді қамтамасыз ету.
10. Лауазымды адамдардың құқықтары мен міндеттеріне қатысты ережелер сыбайлас жемқорлықпен күрес талаптарын қамтуын және тиісті тиімді тәртіптік шараларды көздеуін қамтамасыз ету; мемлекеттік лауазымды тұлғалардан күтілетін мінез-құлықты әдеп кодекстері сияқты тиісті стандарттарының көмегімен одан әрі әзірлеуді ілгерілету.
11. Аудиттің тиісті рәсімдері мемлекеттік органдар мен бюджеттік ұйымдардың қызметіне таралуын қамтамасыз ету.
12. Әкімшілік органдардан тыс, сыбайлас жемқорлықтың алдын алуда және анықтауда аудит рәсімдерін атқара алатын рөлді нығайту.
13. Көпшілік алдындағы жауапкершілік және есеп берушілік лауазымды тұлғалардың сыбайлас жемқорлық мінез-құлқының салдарын ескеруін қамтамасыз ету.
14. Әділ бәсекелестікке жәрдемдесетін және сыбайлас жемқорлардың араласуын болдырмайтын мемлекеттік сатып алу үшін тиісті ашық рәсімдерді қабылдау.
15. Сайланған өкілдердің мінез-құлық кодексін қабылдауын көтермелеу және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жасайтын саяси партиялар мен сайлау науқандарын қаржыландыру ережелерін ілгерілету.
16. БАҚ-тың сыбайлас жемқорлық мәселелері бойынша ақпаратты еркін алуға және таратуға құқығы болуын және демократиялық қоғамда қажетті шектеулерге ғана ұшырауын қамтамасыз ету.
17. Азаматтық құқықты сыбайлас жемқорлықпен күрестің қажеттілігін ескеретін, атап айтқанда, сыбайлас жемқорлық мүдделеріне әсер еткендерге құқықтық қорғау мен құқықтың тиімді құралдарын қамтамасыз ету. 1
18. Сыбайлас жемқорлық саласындағы зерттеулерді көтермелеу.
19. Сыбайлас жемқорлықпен күрестің әрбір жайтында ұйымдасқан қылмыспен және ақша қаражатын жылыстатумен ықтимал байланыстардың назарға алынуын қамтамасыз ету.
20. Сыбайлас жемқорлықпен күрестің барлық саласында халықаралық ынтымақтастықты барынша дамыту.