«Сот төрелігін жүзеге асырудағы сот пен судьяның тәуелсіздігі»
Биліктің бірден-бір тармағы болып саналатын тәуелсіз сот жүйесінің басты мақсатының бірі-адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау. Осы ретте судьялар тәуелсіздігі мен олардың тек заңға бағына отырып жұмыс істеуін қамтамасыз ету күн тәртібінен түспейтін мәселе.
Ешбір мемлекет өзінің тарихында сот органысыз жұмыс атқара алған жоқ. Сот билігі заңнаманы бұзуға байланысты қоғамда туындайтын қақтығыстарды конституцияны, заңдарды, басқа нормативтік келісімдерді негізге ала отырып, шешуді мақсат тұтады.
Мемлекеттік биліктің бірден-бір тармағы ретінде сот билігінде біртұтас мемлекет құрылысына тән барлық ортақ белгілері бар:
- Оның қызметі елдің бүкіл аумағына таралады;
- Сот органдарының шешімдері тек олардың құзыреті шеңберінде қабылдануға тиіс;
- Сот органдарының шешімдері мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, олардың бірлестіктері үшін міндетті;
- Сот органдары заңдылық пен құқық тәртібін нығайтуға жәрдемдеседі.
Сот билігінің маңызы өзіндік белгісі оның өзге биліктен айырмашылығы болып табылады.
Сот органдары-конституциялық мекемелік органдар-сот құзыретінің толықтығын қамтитын, бекітілген процессуалдық нысандарды сақтай отырып, заң негізінде сот билігін жүзеге асыратын, басқа да билік бұтақтарымен өзара қарым-қатынасқа түсе алатын, заң шығарушы және атқарушы билікке заң шегінде қадағалайтын мемлекеттік биліктің дербес бұтағы.
Сот құрылысында барлық деңгейдегі судьялар айрықша орын алады, өйткені судья- бұл сот билігінің өкілі. Ол конституциялық тәртіппен сот төрелігін жүзеге асыру және өзінің міндеттерін кәсіби негізде орындау өкілеттіктеріне ие. Сот ісін жүргізуді қамтамасыз ету мақсатында судьяларға белгілі бір талаптар қойылады, ол талаптар төмендегідей:
- Сот төрелігін іске асыру жөніндегі өзінің конституциялық міндетін орындаған кезде, сондай-ақ қызметтен тыс қарым-қатынаста судья әдеп талаптарын сақтауға және судьяның беделі мен қадір-қасиетін түсіретін немесе оның әділдігі мен күмән туғызатын барлық нәрседен аулақ болу;
- Сот төрелігін іске асыру жөніндегі қызметке заңсыз араласудың кез келген әрекеттеріне қарсы тұру;
- Судьялар кеңесінің құпиясын сақтау;
Судьяның лауазымы депутаттық мандатпен оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармалық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқарумен кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен, коммерциялық ұйымының басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кірумен сыйыспайды.
Судьялар іс бойынша іс жүргізудің бүкіл процесі барысында сыртқы ықпал етулерден тәуелсіз, дәлелдермен және істің бүкіл материалдарымен мұқият танысып, зерттейді, сонан соң өзінің іштей берік сенімі негізінде конституция мен заңды басшылыққа ала отырып, шешім қабылдайды.
Сот билігін нағыз тәуелсіздігіне қол жеткізбейінше азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын, еркіндіктері мен заңды мүдделерін пәрменді қорғау және экономикалық мәселелерді шешу, сыбайлас жемқорлықпен күресу сияқты мәселелерде жетістікке жетуге үміт арту қиын.
Сот беделі жекелеген судьялар беделінен құралатыны айдан анық. Судьялардың әрбір басқан қадамы, іс-әрекеті, тыныс-тіршілігі үнемі көпшіліктің назарында. Сот беделінің артуы негізінен оның сапалы қараған ісімен байланысты.
Сот пен судьяның тәуелсіздігі-бұл мемлекеттің басым бағыттарының бірі. Сот билігінің тәуелсіздігін қамтамасыз ету-бұл құқықтық мемлекет құрудағы бағытымызды және адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сақтаудың кепілі.
Құқықтық мемлекетте сот билігі қоғамдағы әлеуметтік теңдік пен тұрақтылықтың кепілі болып танылады. Сот тәуелсіздігі –бұл әділеттілікті орнатудың басты шарты.
Б.К.Токбаев
Жаңаөзен қалалық сотының төрағасы
[xfvalue_img]
6 пікір