Судьялардың әдеп кодексі

Мемлекет басшысының «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында сот және құқық қорғау органдарының жаңғыртылуы және заң үстемдігін қамтамасыз етуге бағытталған 19-қадамда судьялардың есеп бе­ру тәртібін күшейту, жаңа Әдеп ко­дексін жасақтау қажеттігі турасын­да айтылды. Оған қоса, соңғы уақытта қоғамда орын алған шынайы эволюциялық құқықтық және моральдық нормалар жаңа халықаралық заңнамаға сай Судьялық әдеп кодексін әзірлеуге негіз болды. Өйткені, судьяға бері­летін өкілеттілік ұлттық құқыққа ғана емес, демократиялық елдер­де құпталған халықаралық құқық­қа да бағынышты. Тағы бір айта кететін жайт, Судьялық әдеп ко­дексінің қабылдануы Прези­дент қойған міндеттердің орын­далуын қамтамасыз етуге бағыт­талған.

Судьялар одағының кезектен тыс VII съезінде, 21 қараша 2016 жылы судья­лар­дың қызметі мен күнделікті тұр­­мысында олардың жүріс-тұ­ры­сын реттейтін жаңа Судья­лық әдеп кодексі қабылданды. Кодекс 15 баптан тұрады. Ол Қазақстан Республикасының Конститутциясының, «Сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы» Конституциялық заңының және халықаралық жалпы жұрт таныған принциптерімен нормаларына негізделген. Кодексте судьяның мінез-құлық принциптеріне ерекше көңіл аударылып, оның сот төрелігін жүзеге асыру кезінде заңды және ар-ожданды басшылыққа алып, шешім қабылдау қажеттілігі көрсетілген. Судья сот билілігінің беделін түсіретін, абырой-беделіне нұқсан келтіретін және сот төрелігін жүзеге асыру кезінде оның оъбективтілігі мен бейтараптылығына күмән тудыратын жағдайлардың бәрінен өзін аулақ ұстауға тиіс. Қазіргінің судьясы бұрынғының билері. Жұмыстан тыс кезінде де судьяның мінез құлықтары мен сыртқы келбеті оның қызметіне лайықты болуы керек. Қызмет бабын өзінің жеке басынының, отбасы мүшелерінің немесе өзге тұлғалардың мүдделері үшін пайдаланбауға тиіс. Судья ең бірінші әділ, ұқыпты, әдепті және де адамгершілігі мол болуы тиіс. Сонда ғана судья құрметті болады.

Судьялардың әдеп кодексінің қағидаларын қоғам талабына сай жетілдіру – басты міндеттердің бірі. Судья­лық әдеп кодексі судьялар корпу­сының қазіргі құрамын кәсіби және ада­ми-әдеп жағынан нығайтудың құра­лы болуы тиіс. Халқы заңын сыйлай­тын, сотына сенетін қоғам – ең дамы­ған қоғам болып табылады. Сон­дық­тан, биліктің үшінші тармағы – сот жүйесі сенімге селкеу түсірмеуі тиіс.

Ж.М.Сейтжапаров

Мұғалжар аудандық сотының судьясы