Қазақстандағы еңбек күні

Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 қарашадағы № 698 Жарлығымен Қазақстанда «Еңбек күні» мерекесі белгіленді, ол қыркүйек айының соңғы жексенбісінде атап өтіледі. Оның негізгі мақсаттары – Мемлекет Басшысының Жалпыға ортақ Еңбек Қоғамын құру туралы идеяларының шеңберінде өнімді еңбекті ынталандыру, жастар арасында жұмысшы кәсіптерін насихаттау мен жұмысшы әулеттерінің көпжылдық дәстүрлерін нығайту болып табылады.

Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Кодекстен, Қазақстан Республикасының заңдарынан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және еңбек қатынастарымен тікелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары тараптарының құқықтары мен мүдделерін қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен бостандықтардың ең төмен кепілдіктерін белгілеуге бағытталған құқықтық реттеу болып табылады.

Әркімнің еңбекті еркін таңдауға немесе еңбекке қандай да бір кемсітушіліксіз және мәжбүрлеусіз еркін келісуге құқығы, өзінің еңбекке қабілеттілігіне билік етуге, кәсіп және қызмет түрін таңдауға құқығы бар.

         Қазіргі қолданыстағы Еңбек кодексінің ерекшеліктеріне тоқталсақ, жаңа кодекс Елбасы Н.Назарбаевтың айқындаған бес институционалдық реформадағы тапсырмаларды іске асыруға бағытталған.

Жаңа Еңбек кодексі 5 бөлім, 23 тарау, 204 баптан тұрады. Бұрынғы қолданыста болған Еңбек кодексі 6 бөлім, 40 тарау, 341 баптан құралған. Яғни, жаңа Еңбек кодексі алдыңғыға қарағанда көлемі ықшамдалған.

Кодекстің тұжырымдамалық тәсілдері жұмыс беруші мен қызметкерлер арасындағы еңбек қатынасы саласына мемлекеттің араласу шеңберлерін нақты анықтайтын халықаралық тәжірибеге сүйене отырып еңбек заңнамасын ырықтандыру міндеттеріне негізделеді.

Мемлекет өз тарапынан қызметкерлерге кепілдіктер мен өтемақыларды төменгі еңбек стандарттарын белгілеп, олардың жұмыс берушілер тарапынан орындалуына қатаң бақылау жүргізеді.

Жұмыс беруші мен қызметкерлердің ара қатынастары енді көп деңгейде олардың арасындағы жасалатын келісімдер мен шарттар, сондай-ақ ұжымдық келіссөздер арқылы айқындалатын болады.

Осылайша, ұжымдық шарттар мен келісімдердің рөлі едәуір артады, онда тараптар кодексте белгіленген қызметкерлердің базалық еңбек кепілдіктері мен құқықтарын кеңейте алады. Жаңа кодекс сондай-ақ қызметкерлердің құқығы мен мүдделерін қорғау, ұжымдық келіссөздер жүргізу мәселелерінде кәсіподақ органдары мен қызметкерлер өкілдері үшін ынталылық пен рөлін кеңейтеді.

Тұтас алғанда, жаңа Еңбек кодексі бірқатар мәселелерде құқықтық реттеуді жақсартады, қолданыстағы еңбек заңнамасындағы орын алған кейбір кемшілікті жояды, жаңа құқықтық институттарды енгізеді және қызметкерлердің құқықтарын қорғау үшін құқықтық құралдардың толыққанды жиынтығын құрады.

Бұл еңбек қатынастарын икемді реттеудің тетіктерін кеңейтуге, кәсіпорындардың дамуына кедергі келтіретін бірқатар шектеулерді алып тастауға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде инвестицияларды тартуға, еңбек нарығы мен кәсіпкерліктің дамуына жағымды әсер етеді.

Бүгінгі күні еңбек күні Қазақстанда кеңінен тойлануда, аталған күні қарсаңында түрлі номинациялар белгіленіп,  іс-шаралар атқарылуда.

Астана қаласы

Есіл аудандық сотының судьясы                                 

Г.М. Башенова