Президент жұртшылықпен кездесуінде өлкенің еліміз үшін ерекше орны бар екенін атап өтіп, Алматы облысын бөлек әкімшілік аумақ ретінде құрудың және оның орталығын Қапшағай жағасына көшірудің маңыздылығына тоқталды.

– Жұрттың өтінішіне сай қалаға Дінмұхамед Қонаевтың есімі берілді. Мұны, шын мәнінде, тарихи әділдіктің орнауы және халықтың ортақ қалауы деуге болады. Облыс орталығы мәртебесіне ие болған Қонаев қаласы енді тың қарқынмен дамитын болады, – деді Мемлекет басшысы.

Президенттің айтуынша, бұл қадам өңірдегі әлеуметтік мәселелерді тиімді шешуге жол ашады. Алматы облысының экономикалық әлеуеті зор, инвестициялық мүмкіндігі де өте жоғары.  Аграрлық-индустриалды өңір болып саналатын облыс тұрақты дамып келеді. Алайда аймақтың жетістіктерімен қатар, шұғыл реттелуге тиіс мәселелері де баршылық.  Мемлекет басшысы осы мәселелердің әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, жергілікті әкімдік пен Үкіметке нақты тапсырмалар берді.

– Біріншіден, аймақтың территориялық теңгерімді дамуын жолға қою маңызды міндет. Бұл бағыттағы ең басты көрсеткіш – азаматтардың әлеуметтік маңызы бар қызметтерге тең дәрежеде әрі кеңінен қол жеткізуін қамтамасыз ету, тұрғын үй-коммуналдық жағдайын жақсарту. Жыл басынан бері өңірде 686 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілгеніне қарамастан, пәтер мәселесі аймақтың ең өзекті проблемасы болып отыр. Облыстың саяжай алаптарын 180 мыңнан аса адам тұрақты  мекендейді. Бұған қоса, аймақта ескі, апатты жағдайдағы үйлер өте көп, коммуникация желісінің тозығы жеткен. Сондықтан Үкіметке тұрғын үй құрылысы мен апатты жағдайдағы үйлерді күрделі жөндеу үшін бөлінетін қаржыны ұлғайтуды тапсырамынһ, – деді Мемлекет басшысы.

Мемлекет басшысы Үкіметке облыс орталығын дамыту мәселелерін шешуде әкімдікке қолдау көрсетуді тапсырды, сондай-ақ еліміздің барлық аймағын қаланы өркендетуге атсалысуға шақырды.

– Облыс орталығын Қонаевқа көшіру жұмыс орындарын ашу, тұрғын үй қорын ұлғайту, инфрақұрылымды дамыту, көшелерді абаттандыру жоспарын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Өңірде әкімшілік ғимараттар, тұрғын үйлер, ауруханалар, мектептер, балабақшалар, мәдениет және спорт нысандары жаппай салынады, санаториялық және курорттық аймақтар пайда болады. Облыс орталығын экологиясы таза, өмір сүруге қолайлы «ақылды» қала ретінде дамыту керек. Жаңа облыс орталығына  жаңа бас жоспар керек. Бұл ретте қаланың жаңа мәртебесін ескеру маңызды. Онда маңызды ғимараттар, сәулетті ансамбльдер мен нысандар салу үшін архитектуралық байқау ұйымдастыруды қарастырған жөн. Қаланың өзіне тән бірегей стилі болуы  керек, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент Алматы облысы халқының саны ең көп аймақтардың қатарында екенін ескеріп, мұнда білім беру және медицина  инфрақұрылымын  дамытудың маңызды екенін айтты.

– Менің тапсырмам бойынша ауылдың денсаулық сақтау саласын жаңғыртуға арналған ұлттық жоба жүзеге асырылып жатыр. Соның аясында осы өңірде үш жылдың ішінде 38 емдеу орны салынады. Алайда мұның өзі жеткіліксіз. Қазір облыс тұрғындары дәрігерге қаралу үшін көбіне Алматыға барады. Сондықтан денсаулық сақтау мекемелерінің тапшылығы қатты сезілмей отыр. Бірақ қаланың мүмкіндігі шексіз емес. Шаһардың медицина инфрақұрылымы шамадан тыс жұмыс істеп жатқаны белгілі. Облыс әкімдігі қай жерге, қанша емдеу мекемесі қажет екенін мұқият зерделеуі керек. Содан соң Үкімет нақты шаралар қабылдайды, – деді Президент.

Сонымен қатар Қасым-Жомарт Тоқаев аймақта үш ауысыммен оқытатын мектеп мәселесі әлі шешімін таппай келе жатқанын атап өтіп, 52 мектепте балалардың үш ауысыммен оқып жатқанына назар аударды. Мемлекет басшысының пікірінше, мектеп құрылысына мемлекеттік-жекеменшік серіктестік арқылы бизнес өкілдерін жұмылдырған жөн. Сондай-ақ алдағы жылдары  «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында облыста 39  мектеп салынады. 

Президент Алматыға шамадан тыс жүктемені азайту үшін келешекте Қонаевта «академиялық қалашық» құру идеясын ұсынды.   

– Ірі қалалардың жанынан инновациялық орталық құрған елдер аз емес. Үкімет бұл мәселе бойынша жаңа жылға дейін нақты ұсыныс берсін. Әрине, жастардың Алматы сияқты ірі қалада оқып, жұмыс істегісі келетіні түсінікті. Дегенмен Қонаев студенттер үшін өте ыңғайлы қала болар еді деп ойлаймын. Бұл жақта жатақхана салуға жер жеткілікті, пәтер жалдау да  қымбат емес. Құзырлы министрлік  Қонаев қаласында Алматыдағы жоғары оқу орындары мен колледждердің бөлімшесін ашу мәселесін қарастыруы керек.  Сондай-ақ жаңа заманауи университет ашу жайын  ойластыруы қажет, – деді Мемлекет басшысы.

Президент өңдеу өнеркәсібін дамытуды келесі бір маңызды мәселе ретінде атады. Оның айтуынша, Алматы облысы өңдеу өнеркәсібін дамытуға зор үлес қосып келеді. Облыс азық-түлік, сусындар, қағаз бұйымдарын, пластик құбырлар мен өндірістік-шаруашылық мақсатта қолданылатын заттар өндіру жөнінен көш бастап келеді. Құрылыс материалдарының 70 түрін шығаратын өңірдің бүкіл елдегі құрылыс индустриясына негізгі өнім жеткізуші болатындай мүмкіндігі бар.

– Қазіргі таңда облыста екі индустриялық аймақ жұмыс істейді. Тағы екеуі құрылып жатыр. Бұдан бөлек, Алматы мен Қонаев қаласының ортасында салынып жатқан Gate City  серіктес қаласының аумағында перспективті жобаларды  орналастыру үшін арнайы экономикалық аймақ ашылады. Осы жұмыстарды жандандырған жөн. Қазіргі уақытта 50-ден астам халықаралық  компания Ресейден Қазақстанға көшті. Олардың бәрін ірі қалаларда шоғырландыру тиімсіз. Әкімдік мұндай кәсіпорындарды Алматыға жақын, Үлкен Алматы айналма жолының бойына орналастыру мәселесін қарастырғаны жөн, – деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар Президент Алматы агломерациясын дамыту өте өзекті мәселе екенін атап өтіп, бірқатар ұсыныс айтты.  

– «Gate City» серіктес-қаласының инженерлік инфрақұрылымы негізінен дайын. Мұнда тұрғын үй құрылысы басталды.  Бұл – бүкіл еліміз үшін маңызды жоба. Оны толық жүзеге асырсақ, өңірдің инвестициялық, өнеркәсіптік және туристік әлеуеті едәуір артады. Ең алдымен, агломерацияның ортақ көлік жүйесін қалыптастырудан бастау керек.  Қазір негізгі міндет – осы. Алматы облысының және Алматы қаласының әкімдіктері бұл мәселені бірге қарастыруы керек. Келесі жылы қоғамдық көлікке қатысты түйткілдер толық шешілуге тиіс. Бюджет кодексіне және басқа да құжаттарға тиісті түзетулер енгізген жөн, – деп мәлімдеді Президент.

Президент Алматы облысының энергетика саласындағы әлеуеті зор екеніне тоқталды. Оның айтуынша, қазіргі таңда аймақта жүзеге асып жатқан  Шелек дәлізіндегі жел электр стансасы, Райымбек ауданындағы шағын ГЭС және Еңбекшіқазақ ауданындағы Бартоғай ГЭС-і секілді ірі жобаларды қоса алғанда, жаңартылатын энергия көздері бойынша 24 нысан бар. Облыста өндірілетін энергияның 20 пайызы осы стансаларға тиесілі. Бұл – жақсы көрсеткіш. Алайда еліміз көміртегі мөлшерін азайту міндеттемесін алғанын ескерсек, бізге жаңартылатын энергия көздерінің жиынтық қуатын әлі де арттыра түскен жөн. Оның үстіне электр энергиясын тұтыну қарқынының ұдайы өсуіне байланысты энергия тапшылығы қазірден сезіле бастады. Осы орайда Президент аталған мәселенің тиімді шешімінің бірі атом электр стансасын салу екенін атап өтті.

– Бұл жөнінде өз ұстанымымды тағы да жеткізгім келеді. Елімізде энергия тұтыну көрсеткіші ұдайы өсіп келе жатқан жағдайда оны тұрақты өндіру үшін бізге атом электр стансасын салуға тура келеді. Мамандар Алматы облысы Жамбыл ауданындағы Үлкен ауылын АЭС құрылысына ең оңтайлы орын деп есептейді. Біз бүгінімізді ғана ойлап, түрлі фобиялардың жетегіне ермеуіміз керек. Себебі еліміздің келешегіне қатысты мәселе шешілгелі тұр. Әйтпесе елдің дамуы тұралап, көрші елдерге энергия тұрғысынан тәуелді болу қаупі бар, – деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар Президент агроөнеркәсіп кешенін дамыту мәселесіне де арнайы тоқталды. Мемлекет басшысы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде Алматы облысының мүмкіндігі мол екеніне тоқталып, өңірдегі ауыл шаруашылығы әлеуетін тиімді пайдалану үшін бірқатар міндетті шешу керек екенін айтты.  

– Мұндағы арықтар мен каналдар әбден тозған. Бұл жағдай суармалы жерлерді игеруге кедергі келтіріп отыр. Судың көбі жерге сіңіп, босқа ысырап болуда. Соның кесірінен трансшекаралық өзендерге тәуелділік артып барады. Су тапшылығынан 80 мың гектар суармалы жер игерілмей бос жатыр.  Биыл Алматы облысының суару жүйесін ретке келтіру үшін республика бюджетінен 5,7  миллиард теңге бөлінді. Бірақ, бұл жеткіліксіз. Үкімет бюджеттің мүмкіндіктерін ескере отырып, қаржыны көбейту мәселесін қарастыруы керек. Бүгінде Үлкен Алматы каналының жағдайы сын көтермейді. Қазір бұл канал 60 мың гектар жерге су жеткізеді. Бірақ, іске қосылғаннан бері оған бір де бір рет күрделі жөндеу жүргізілмеген. Әкімдік Үкіметпен бірлесіп, бұл жұмысты шұғыл қолға алуға тиіс, –  деді Мемлекет басшысы.

Президент агроөнерекәсіп саласында қосымша құны жоғары өнім шығару үшін өндірісті барынша автоматтандыруға,  цифрландыруға және оның табиғатқа зиян келтірмеуіне басымдық берілуге тиіс екенін атап өтіп, ауыл шаруашылығы ғылымын дамытудың және бұл салаға инновацияларды енгізудің маңыздылығына тоқталды.

– Геосаяси тұрақсыздық пен жаһандық экономикадағы дағдарыс инфляциялық қысымды күшейтіп отыр. Бұл, әсіресе,  азық-түлік нарығында айрықша  сезіледі. Қыркүйек айында еліміздегі инфляция 17 пайыздан асты. Әлі де өсіп барады. Бұл азаматтардың нақты табысының азаюына алып келеді. Бағаның өсуіне,  негізінен,  20 пайызға жеткен азық-түлік инфляциясы әсер етіп отыр. Бұл көп жағдайда импорттық азық-түлік өнімдерінің қымбаттауына байланысты. Импортқа тәуелділігімізді азайту үшін 2024 жылға дейін азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағдарламасы іске асырылып жатыр. Мемлекет форвордтық кредит беруге 100 миллиард теңге бөлуді жоспарлап отыр. Бұл шара шаруаларға көктемгі егіс жұмыстарын уақытылы атқаруға және күзде өнімін өткізуге кепілдік алуға мүмкіндік береді, – деді Президент.

Бұдан бөлек, Президент өңірде туризм саласын дамыту мәселесіне арнайы тоқталды. Оның айтуынша, Іле Алатауының сұлу табиғаты мен жабайы жануарлар әлемі шетелдік туристерді қызықтыратын бірегей орынға айналып отыр. Сондықтан бұл саланы дамытуға айрықша көңіл бөлу қажет. Биыл «Іле-Алатау», «Шарын», Көлсай көлдері» ұлттық парктеріне 850 мыңдай турист келген. Ендігі міндет – облыс аумағындағы ұлттық парктердің жол және инженерлік инфрақұрылымын қамтамасыз ету.  Сондай-ақ Үкімет Қапшағай су қоймасының мәртебесін еліміздің негізгі туристік нысандарының бірі ретінде айқындауы керек.

Президент мемлекетіміз тұрақты дамуы үшін азаматтарымыз бәсекеге қабілетті болуы керектігін айтып, заманға сай мамандық алуға, еңбек пен білім культі орныққан қоғамға айналуға үндеді. Сондай-ақ әлем халықтарының жақсы қасиеттерін бойға сіңіріп, жақсы үрдістерін үйрену үшін тіл білу қажет екенін еске салды.

– Бабаларымыз «Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі ілім біл» деп айтқан. Шын мәнінде, жастар неше тіл білсе, алдынан сонша елдің есігі айқара ашылады. Бұл туған еліңнің мүддесіне қызмет ету үшін қажет.  Дегенмен, ең алдымен, жастарымыз ана тілін – қазақ тілін білуі керек.  Ана тіліміз бірінші орында болып, бәріміз үшін  негізгі басымдық болуы қажет. Солай болады да  деп атап айтқым келеді. Жалпы, біз  тіліміз дамымай жатыр деген ойдан арылуымыз керек. Тәуелсіздік кезеңінде  оның мәртебесі биіктемесе, төмендеген жоқ. Қаншама ақпарат құралдары хабар таратады. Газет-журналдар, кітаптар шығып жатыр. Қазақша сөйлейтін жастар көбейіп  келе жатыр. Жалпы, тілдік орта  түбегейлі өзгерді. Қазақ тілін білетін өзге ұлт өкілдері де  аз емес. Соған сәйкес қазақша фильмдерге, әндерге және басқа да өнімдерге деген сұраныс  жоғары. Мұның бәрі  қазақ тілін қолдану аясы жылдан-жылға кеңейіп келе жатқанын көрсетеді. Сондықтан, алаңдауға  еш негіз жоқ. Қазақ тілін пайдаланып, саяси ойындар жүргізудің қажеті жоқ. Осындай теріс түсініктер  кейбір елдерді қасіретке ұшыратты. Мемлекет қазақ тілін қолдау үшін тиісті шаралар қолданып жатыр. Бұл бағыттағы жұмысты жалғастыра береміз. Өз тілімізді өзіміз ұлықтауымыз керек. Бұл – өте дұрыс.  Бірақ өзге тілден бас тартуға болмайды. «Өз тілің бірлік үшін, өзге тіл тірлік үшін» деген сөз бар. Біз тіл саясатын байыппен жүргізуіміз керек, – деді  Мемлекет басшысы.   

 Президент Алматы облысы еліміздің демографиясына да елеулі үлес қосып отырғанын атап өтіп, жас ұрпақтың білімді, тәрбиелі, отаншыл, еңбекқор болып өсуі тиіс екенін айтты. Бұдан бөлек,  ұрпақ тәрбиесінде ата-ана маңызды атқаратынын жеткізді.

– Ұрпақтың нағыз патриот болып өсуіне оның өз шаңырағында алған тәрбиесі ерекше ықпал етеді. Ата-аналар баласының бойына ең жақсы қасиеттерді сіңіргісі келетіні анық. Дана халқымыз «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» дейді. Бұл сөздің астарында терең мән-мағына бар. Аға буын ұрпаққа нақты іспен үлгі-өнеге бола білгені жөн. Баласын тәрбиелеу үшін ата-ана алдымен өзін тәрбиелеуі керек. Бала көргенін қайталайды. Ата-ана еңбекқор, білімге құштар, ісіне адал болса, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетсе, баласы да сол жолмен жүреді. Бір сөзбен айтқанда, әркім өзінен бастағаны абзал. Сонда ғана біз еліміздің ертеңіне сенімді болып, оны саналы ұрпаққа табыстаймыз, – деді Мемлекет басшысы.  

Қасым-Жомарт  Тоқаев «Әділетті Қазақстан» құру ең жоғары құндылық болуға тиіс екенін атап өтіп, халық пен билік арасында дәнекер болатын қоғамдық кеңес институтының айрықша рөліне тоқталды.

– Бүгінде еліміз бойынша 256 қоғамдық кеңес бар. Былтыр «Қоғамдық кеңестер туралы» заңға өзгерістер енгізілді. Соның нәтижесінде олардың құзыры едәуір кеңейді.  Мен осы салаға қоғам өкілдерін көптеп тартуды тапсырдым. Қазір олардың үлесі 86 пайызға жетті. Биыл  Ұлттық құрылтай құрылғанын білесіздер. Оған  әрбір өңірдің қоғамдық кеңесінен бір өкіл мүше болды. Қоғамдық кеңестер халық пен биліктің арасындағы дәнекерге айналуға тиіс, – деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, тұрғындар қоғамдық кеңес мүшелерін халықтың өкілі ретінде санап, мемлекет басқару ісіне араласады әрі қоғамдық бақылауды жүзеге асырады. Қоғамдық кеңеске бюджет қаражатының жұмсалуын қадағалау, өзекті мәселелерді билік органдарына жеткізу, мемлекеттік саясатты жұртшылыққа түсіндіру секілді сан-салалы бағыттар бойынша зор жауапкершілік жүктеледі.

Мемлекет басшысы сөзін қорытындылай келе облыстың дамуына еңбегі сіңген  бірқатар азаматты мемлекеттік наградалармен марапаттады.

Атап айтқанда, «Ұлттық қой өсірушілер одағы» кеңесінің төрағасы Тынышбай Досымбеков «Парасат» орденімен, Еңбекшіқазақ ауданының тұрғыны, еңбек ардагері Виктор Волокитин «Құрмет» орденімен наградталды. «Еңбек ері үшін» медалі Жамбыл аудандық «Атамекен» газетінің аға тілшісі Рәпбек Терлікбаевқа, Қарасай ауданындағы «Агропарк «Оңтүстік» ЖШС бас агрономы Қали Қаңтарбаевқа, Қарасай ауданы Абай ауылындағы №2 орта мектебінің директоры Бәтима Нысанбаеваға табысталды.

«Ерлігі үшін» медалімен Қонаев қаласы құтқару бөлімшесінің құтқарушысы Қуаныш Қайыржан,  Алматы облысы Төтенше жағдайлар департаментінің Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын ұйымдастыру бөлімінің инженері Жасұлан Нүсіпов марапатталды.

https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-almaty-oblysynyn-zhurtshylygymen-kezdesti-199813