Қазақстан СІМ-де сот төрелігіне қол жеткізу мәселелері мен азаматтық қоғамды одан әрі дамыту тәсілдері талқыланды

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде Ерекше тапсырмалар жөніндегі елші Алуа Надирқұлованың төрағалығымен «Адами өлшем жөніндегі диалог алаңы» консультативтік-кеңесші органының кезекті отырысы өтті.

Отырыс шеңберінде сот төрелігіне қол жеткізу мәселелері талқыланды, Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактінің шеңберінде БҰҰ Комитетінің ұсынымдарын іске асыру жөніндегі шаралар және елдегі азаматтық қоғамды одан әрі дамыту тәсілдері талқыланды.

Іс-шараға Конституциялық Соттың, Сот әкімшілігінің, мүдделі министрліктердің, қазақстандық құқық қорғау ҮЕҰ өкілдері, сондай-ақ алаңның қонақтары – БҰҰ Даму бағдарламасының, БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы комиссары басқармасының, Еуропалық одақтың Қазақстан Республикасындағы өкілдігінің өкілдері қатысты.

А.Надирқұлова өз сөзінде бұл алаң жұмыс істеген жылдар ішінде қабылданған халықаралық міндеттемелерді орындау шеңберінде Үкімет пен азаматтық қоғам арасындағы ашық және тұрақты диалогтың нақты үлгісі болғанын атап өтті. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы бастамашылық еткен саяси, экономикалық және әлеуметтік реформалардың, оның ішінде адам құқықтары мен 2023 жылғы 8 желтоқсандағы заңның үстемдігі саласындағы өзі бекіткен жоспардың үлкен маңызын атап өтті.

Отырыс барысында Конституциялық Сот Аппараты басшысының орынбасары Ерлан Сапаров Конституцияның үстемдігі, адам құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы туындайтын сын-қатерлерге барабар құқықтық ден қоюға және мемлекеттік органдар шешімдерінің заңдылығына байланысты екенін атап өтті. Атап өтілгендей, азаматтар Конституциялық Сотқа Негізгі заңның қағидаттарына қайшы келетін кейбір нормаларды заңсыз деп тану туралы өтініштермен тікелей жүгіне алады. Сондай-ақ, Е.Сапаров Конституциялық Соттың институционалдық қалыптасуы, оның практикасын қалыптастыру, азаматтардың конституциялық бақылауға қолжетімділігін кеңейту, Бас прокурор мен Адам құқықтары жөніндегі омбудсменге нормативтік құқықтық актілердің конституциялылығы туралы мәселе қою құқығын беру, олардың мемлекеттік билік тармақтарымен өзара іс-қимылының жаңа форматы заңнаманы одан әрі жетілдіруді заңды түрде талап ететініне назар аударды.

Өз кезегінде, ҚР Сот әкімшілігінің Халықаралық байланыстар бөлімінің меңгерушісі Шәкір Шаяхметов судьялардың тәуелсіздігін нығайту, сот процесін жеңілдету және азаматтардың сенімін арттыруға және сот төрелігіне қолжетімділікті жақсартуға бағытталған соттарды басқаруды жетілдіру бойынша жүйелі өзгерістер туралы хабардар етті.

Екінші мәселе аясында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Халықаралық ынтымақтастық департаментінің директоры Саадат Ассансеитова Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактінің шеңберінде БҰҰ Комитетінің ұсынымдарын іске асыру барысы туралы ақпаратпен бөлісті.

Ел халқының неғұрлым мұқтаж және әлеуметтік осал топтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесіне ерекше назар аударылды. Осыған байланысты ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі Құрылыс және ТКШ істері комитеті төрағасының орынбасары Қанат Мыңбаев министрліктің қолданыстағы тұрғын үй заңнамасын жетілдіру бойынша жүргізіп жатқан жұмысына жете тоқталды. Мәселен, Парламент Мәжілісінің қарауында тұрғын үйді барлық мұқтаж азаматтар арасында бөлудің жаңа тәсілдерін және азаматтардың жекелеген санаттары үшін жеңілдіктер мен басымдықтарды қайта қарауды көздейтін тұрғын үй саясатын реформалау туралы заң жобасы жатыр.

Отырыс барысында ҚР Әділет вице-министрі Ботагөз Жақселекова зияткерлік меншік құқықтарын қорғауды күшейтуге, мәдениетті және жалпы азаматтардың шығармашылық әлеуетін дамытуға жағдай жасауға бағытталған зияткерлік меншік мәселелері жөніндегі заң жобасында көзделген новеллалармен бөлісті. Сонымен қатар, көру қабілеті бұзылған адамдардың жарияланған жұмыстарға қол жетімділігін жақсарту, олардың кәсіби дамуы мен әлеуметтік интеграциясы бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы айтылды.

Өз кезегінде, «Шығармашылық бастамашы әйелдер лигасы» ҚБ басқарма төрағасы Әсия Хайрулина елдегі мәдени құқықтарды қамтамасыз етудегі кейбір мәселелерге назар аударды. Спикер атап өткендей, «адамның мәдени құқықтары» ұғымы бүгінде ерекше құқықтық түсіндіру мен реттеуді, сондай-ақ олардың мазмұнының нақты параметрлерін нақтылауды талап етеді.

Күн тәртібіндегі үшінші мәселені талқылау барысында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Азаматтық қоғам істері комитетінің төрағасы Гүлбара Сұлтанова азаматтық қоғамды одан әрі дамыту тәсілдерін әзірлеу бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы хабардар етті. Осылайша, сарапшыларды, әлеуметтанулық зерттеулер ұйымдарын және түрлі стейкхолдерлермен, оның ішінде өңірлерге барумен жария талқылауларды тарта отырып, азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасының орындалуына мониторинг жүргізу бойынша бірқатар іс-шаралар өткізу жоспарлануда.

Жалпы, күн тәртібін талқылау ашық және сындарлы сипатта болды, мемлекеттік органдар мен ҮЕҰ өкілдері проблемалық мәселелерді тыңдап, адам құқықтары саласындағы заңнамалық базаны жүйелі түрде жақсартуға арналған практикалық ұсыныстар берді.

Анықтама: «АӨДА» ККО 2013 жылы ҚР СІМ бастамасымен құрылды. Алаң Үкімет пен азаматтық сектор арасындағы диалогты ілгерілетудің тиімді құралы болып табылады. Алаңда халықаралық ұйымдар (БҰҰДБ, БҰҰ АҚЖКБ, ЕҚЫҰ және т.б.). байқаушыларының қатысуымен адам құқықтарын қорғаудың түрлі өзекті мәселелері талқыланады