Бітімгершілік –дауларды реттеудің бірден бір жолы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 1-бөлігінде дауларды сотқа дейін баламалы негізде шешудің конституциялық негізгі принципі көрсетілген: «Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға хақылы».
Елімізде 2011 жылдың 28 қаңтарында Қазақстан Республикасының «Медиация туралы» Заңы қабылданды.
«Медиация» сөзі латын тілінен аударғанда «делдал», «екі тарапты келістіруші үшінші адам» деген мағына, қарапайым сөзбен айтқанда, бітімгершілік.
Бітімгершілік арқылы екі жақтың мәмілеге келуі – Қазақ елінің ертеден келе жатқан билер сотындағы ең тура жолдың бірі. Ауыл-үй арасында мал дауы, жер дауына байланысты рулы елдер арасындағы түрлі дау-дамайларды ара ағайынның араласуы арқылы шешу – рулар арасындағы елдің бірлігін, жердің тұтастығын сақтап келген. Бітіспес араздыққа бармай, кісі өліміне соқтырмай қанқұйлы ауыр қылмыстардың алдын алуда ерекше рөл атқарғанын, Қазақ елінің тарихынан аңғаруға болады.
Осы тұрғыдан алғанда бітімгершілік жолын – біздің ата-бабаларымыздың дәстүрлі құқығының негізінде мыңдаған жылдар бойы ұстанып келуі бекер емес.
«Елдестірмек елшіден, жауластырмақ жаушыдан» дегендей, бүгінгі заманның билері - судья араласуымен сот тараптарының мәселелері өзара келісіммен шешілуде. Құжаттағы татуласу келісіміне қойылатын талаптарға сәйкес қос тарап арасындағы келісім жазбаша нысанда жасалады. Мұндай жолмен татуласу талапкерді төленген мемлекеттік баждан босатуы - заңдағы ынталандыру тетіктерінің бірі.
Дауларды татуластыру рәсімімен жүзеге асырудың тағы бір артықшылығы даулардың шешу мерзімдерін қысқартуға, тараптардың шығындарын азайтуға септігін тигізеді.
Қоғамдағы кез келген қайшылық пен дауды келісім аясында шешуге қолданыстағы заңнамалардың бітімгершілік рәсімдері мен медиация тәсілдері мол мүмкіндік берері анық.
Ендеше, медиация, яғни бітімгершілік тәуелсіз еліміздің өркениетінің дамуына зор үлесін қосып, мінсіз қызмет көрсететіні сөзсіз.
Қылмыстық істер жөніндегі
мамандырылған ауданаралық
әскери сотының кеңсе менгерушісі
Шынжанова А.Қ.
[xfvalue_img]
