Анар Ибраева, ҰАТ үйлестіру кеңесінің мүшесі: «ҰАТ қатысушыларына әскери бөлімдерге мониторинг жүргізу мүмкіндігін беру қажет»

Ұлттық алдын алу тетігі Үйлестіру кеңесінің мүшесі Анар Ибраева ҰАТ-ның 2019-2020 жылдарға арналған жинақталған баяндамасын таныстыру барысында уәкілетті органдарға ҚР Қорғаныс министрлігіне бағынысты мекемелерде адамдарды ұстау мәселесі бойынша қандай ұсынымдар берілгені туралы айтып берді.

Осылайша, Анар Ибраева өткен екі жылда ҰАТ мониторингтік топтарының мүшелері Қазақстанның бес қаласындағы (Қарағанды, Ақтөбе, Нұр-Сұлтан, Семей және Талдықорған) алты гауптвахтада болғанын хабарлады. Осы сапарлардың нәтижелері бойынша өткен жылдары тіркелген ұстау жағдайларына байланысты мәселелер атап өтілді.

Сарапшының айтуынша, кейбір мекемелерде әлі де жеке жуынатын бөлмелер жоқ, жеке заттарды сақтауға арналған төсек үстелдері жоқ, әйелдерге арналған камералар құлыпталмайды, желдету нашар жұмыс істейді және жарық жеткіліксіз.

«Қарағанды, Ақтөбе және Семей қалаларында санитарлық жағдайларға байланысты ұсыныстар берілді. Мысалы, құрғақ шкафтарды орнату, камераларға ауыз су ыдыстарын жабдықтау және серуендеу аулаларына спорттық жабдықтар әкелу жақсы болар еді деп айтылды. Сонымен қатар, құқық қорғаушылар ғимараттардың типтік форматына көшуге кеңес берді, өйткені олардың бірі 1938 жылы салынып, бетонның орнына ағаш едендер орнатылды», – деді Анар Ибраева.

Сондай-ақ, оның айтуынша, мамандандырылған мекемелерде Қорғаныс министрлігі Медициналық қызмет көрсетудің жеткіліксіздігін және гауптвахт қызметкерлерінің ҰАТ жұмысы және жалпы адам құқықтары саласындағы стандарттар туралы нашар хабардарлығын атап өтеді.

«Біз әдетте медициналық кабинет ашуды немесе демалыс күндері және түнгі уақытта медициналық қызметкердің кезекшілігін ұйымдастыруды ұсынамыз. Сондай-ақ, қызметкерлерді ҰАТ құқықтық базасымен таныстыруға кеңес береміз. Мысалы, Қарағандыда осылай болды. Тұтқындалғандардың құқықтары мен міндеттері туралы ақпарат орналастыруды, шағымдардың үлгілері және қажетті ұйымдардың байланыстары бар стендтер орнатуды ұсынамыз», – деп жалғастырды Анар Ибраева.

Спикердің пікірінше, осындай мекемелердегі азаптаулардың алдын алу және ар-ожда мен діни сенім бостандығын қамтамасыз ету де маңызды мәселелер болып табылады.

Бүгінгі таңда Қазақстанда екі заң әскери қызметшілерге діни жораларды өткізуге және қандай да бір діни бірлестіктерде тұруға тыйым салады («Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Заңының 8-бабы және «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңының 7-бабы).

«Азаптаулардың алдын алуға келетін болсақ, олардың жолын кесу үшін жағдай жасау жөніндегі жұмыстың жетіспеуі ешқандай жағдайда қаражаттың жоқтығынан ақтала алмайды. Дегенмен, кейбір мекемелерде дәл осыны байқап отырмыз», - деді А.Ибраева.

Қорғаныс министрлігінің арнайы мекемелерінде ұстау жағдайларын жақсарту және азаптау мүмкіндігін жою мәселелеріндегі қоғамдық бақылаудың маңыздылығын қозғай отырып, спикер ҰАТ қатысушылары бара алатын мекемелер шеңберін кеңейту қажеттігін атап өтті.

«Бұл тізімге әскери бөлімдерді енгізу орынды деп санаймыз. Әскери қызметшілер мемлекет алдындағы міндеттерін жүзеге асыратын әскер, мүмкін, қоғам үшін зейін болуы тиіс. Мұндай шара азаптаулар мен өзге де зорлық-зомбылық фактілерінің алдын алуға айтарлықтай көмектеседі», - деп атап өтті Анар Ибраева.

Өз сөзін қорытындылай келе, ҰАТ Үйлестіру кеңесінің мүшесі ҚР Қорғаныс министрлігінің арнайы мекемелерінде адамдарды ұстау бөлігіндегі негізгі ұсыныстарды қорытындылады.

Сонымен, құқық қорғаушылар қажет деп санайды мәлімдеме

• ҰАТ қатысушыларының ұсыныстарын ескере отырып, тұрғын үй, санитарлық-гигиеналық және медициналық жағдайларды жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыру;
• азаптау мүмкіндігін болдырмау үшін барлық жағдайларды жасау;
• гауптвахт қызметкерлерінің ҰАТ қызметі және адам құқықтары саласындағы стандарттар туралы хабардар болу деңгейін арттыру бойынша тұрақты негізде сабақтар өткізу;
• гауптвахталарда ұсталатын әскери қызметшілер санының аздығынан олардың штат санын қысқарту (гауптвахталарда тергеудегі адамдар болуы әскери бөлімдердің өзіндегі жергілікті учаскелерге қарағанда, мемлекеттік бюджетке қымбатқа түседі);
• ҚР Парламенті «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» және «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңдардан ар-ождан және діни сенім бостандығы құқығын шектейтін ережелерді алып тастасын.

Анар Ибраева қызметінің өткен жылдары белгілі бір нәтижелер бергенін атап өтті: бірқатар мекемелерде ҰАТ қатысушыларының ескертулері мен ұсыныстары ішінара орындалды. Сонымен қатар, оның айтуынша, бұл жұмыс барлық жерде және толық көлемде жүргізілмейді. Осыған байланысты А.Ибраева тиісті мекемелер мен ведомстволардың басшыларын осы мәселеде белсенділік танытуға шақырды.

Қазақстанда ҰАТ институционалдық күшейту ҚР Үкіметінің, БҰҰ Даму Бағдарламасының және басқа да халықаралық ұйымдардың қолдауымен жүзеге асырылады.

#Омбудсмен #АдамҚұқықЖөніндегіУәкіл #АдамҚұқықтары #АзаматҚұқықтары #ҰАТ #ҰлттықАлдынАлуТетігі #Қазақстан