Мемлекеттік тіл және сот жүйесі

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халқына арнаған алғашқы Жолдауында қазақ тілінің қолданыс ауқымын кеңейту мәселесіне ерекше тоқталды. Шындығында, тілдік проблеманың үлкен саяси мәні мен маңызы бар екенін атап өтті.  

Ия, тіл – бұл ұлт келбеті. Сондықтан да Қазақстан Республикасының бас құжаты – Конституцияда «қазақ тілі – мемлекеттің барлық аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық салаларында қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс жүргізу тілі», – деп нақты көрсетілген.

Сөздік қоры әлемдегі ең үздік тілге баланатын ұлттық құндылығымыз өз құнын сақтап қалу үшін тіл мәселесі күн тәртібінен түспей келеді. Күні кеше ғана 2021 жылдың 05 қаңтарында жарыққа шыққан «Тәуелсіздік бәрінен де қымбат» атты Ел Президенті Қ.Тоқаев өз мақаласында «Мемлекеттік тілді білу – Қазақстанның әрбір азаматының парызы, міндеті деп те айтуға болады» деп нақты көрсетті.

Бүгінде қазақ тілінде сөйлеу мақтаныш болуы үшін қоғамда оған деген қажеттілік арттырылып отыр. Мемлекеттік қызметке, халықпен тығыз жұмыс жасайтын лауазымға тағайындау кезінде кәсіби біліктілігіне қоса, қазақ тілін жақсы білетін азаматтарға басымдық беріледі. Алайда Ана тілімізді кеңінен қолдану – басқа тілдерге шектеу қою емес.

Мәселен, Қазақстан Республикасының соттарында іс жүргізу және сот өндірісін жүргізу мемлекеттік тілмен қатар ресми тілді жүзеге асырылып отыр. Мемлекеттік органдармен сотқа жолданатын құжаттар да мемлекеттік тілде рәсімделіп келеді. Осы арқылы сот өзінің қызметінің ашықтығын қамтамасыз ете отырып, ел азаматтарының объективті ақпарат алудағы конституциялық құқықығын жүзеге асырып қана қоймай, сот билігінің беделін нығайтып, сот жұмысының сапасын жақсартады. Десек те, мемлекеттік тілмен қатар сотқа жүгінуші тараптардың мемлекеттік тілде жетік білмеуінен, сот істерінің ресми тілде жүргізілуі де жасырын емес. Сотқа талап арыз қай тілде түссе, сот ісі сол тілде жүргізіледі және соттың өз еркімен қазақ тіліне көшіруге өкілеттігі жоқ. Бұл ретте әрбір сотқа жүгінуші азаматтың сотта қаралатын мемлекеттік тілдегі істердің көрсеткішіне өз үлесін қоса алады.

Қазақ тілі – мемлекеттік тіл. Оның мәртебесін биіктетіп, қолдану беделін арттыруға бағытталған жұмыстар тоқтаған емес. Тірлігі мен тынысы бір, жері мен ынтымағы жарасып отырған елдің тілі де бір болса, ұлт бірлігінің басты факторы екенін қазақ тілі дәлелдеп шығады. Қазақ тілі – біздің рухани негізіміз. Біздің міндетіміз – оны барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту, тілдің қолданыс аясын кеңейтуге ат салысу. Мемлекет тарапынан бұл бағытта заңдар қабылданып, бағдарламалар жасалған. Осы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, мемлекеттік тілдің қолдану өрісін кеңейту өз қолымызда.

Эльвира Темірниязова

Батыс Қазақстан облыстық сотының кеңсе меңгерушісі