Мемлекеттік тілдің мәртебесі

Кез келген ұлттың не ұлыстың өзін өзгелерден ерекшелеп тұратын басты белгісі – тіл. Мемлекеттік тіл мемлекеттің бүкіл аумағында барлық салада қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шы­ғару, сот ісін жүргізу, іс қағаз­дарын жүргізу тілі саналады.

Осыдан 33 жыл бұрын, яғни 22 қыркүйек 1989 жылы қазақ тілі мемлекеттік мәртебеге ие болып «Тіл туралы» заң қабылданды.  Егемендік алған соң 1995 жылы Ата заңымыздың 7 бабына сай, «Қазақ тілі – мемлекеттік тіл» болып айқындалды.

Әрі қарай – 1997 жылы «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» заң қабылданып, республика аумағындағы тілдерді қолданудың құқықтық негіздері, барлық тілдерге бірдей құрметпен қарау қамтамасыз етіліп, мемлекеттік қазақ тіліміздің мәртебесі белгіленген болатын. Еліміздің егемендік алуы мен аталған заңның қабылдануы  мемлекеттік тіліміздің қолдану аясының барынша кеңеюіне даңғыл жол ашып берді.

Конституцияның 7-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі - қазақ тілі деп танылса да, осы баптың екінші тармағында мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылды»,-деп көрсетілген. Алайда, сот ісін мемлекеттік тілде жүргізу және қажет болған жағдайда басқа тілдерді қолдану түсініктерін  теңестіріп қарауға болмайды. Құқықтық тұрғыдан сот ісін мемлекеттік тілде жүргізу нормасы жоғары тұруы тиіс.

Қазақ тілінің мерейін асқақтатып, мәртебесін көтеру мақсатында атқарылып жатырған жұмыстарды жіпке тізгендей санамалап беруге болады. Дегенмен, мемлекеттік тіліміздің дәрежесін Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін құрметтей отырып, қазақстандық біртектілік пен бірлікті нығайтудың аса маңызды факторы ретінде оның кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ету деген биік мақсатқа әлі жетпегеніміз анық. Мемлекеттік тілде талап-арыздарды дайындау кезінде туындайтын сұрақтарды шешу тәжірибелік көмек көрсету, мекемелер арасында хат алмасуды толығымен мемлекеттік тілінде жүргізу мәселесі әлі де күн тәртібінен түспей келеді.

         Тіл тағдыры - тұтас ұлттың тағдыры. Ұлт ұстазы - Ахмет Байтұрсынұлы: «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы - тілі. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады», - деп бекер айтпаған. Сондықтан, мемлекеттік тілдің мерейін жоғарылату, оның іс жүргізуде қолданылуын қамтамасыз ету біздің ортақ мүддеміз деуге толығымен келеді.

Ақмола гарнизоны әскери сотының судьясы А.Каиров