Электронды форматтағы іс материалдарын қарау артықшылығы

Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы занының 20-бабы 1- тармағының 11) тармақшасына сәйкес, Жоғарғы Сот төрағасы Ж.Асановтың 2018 жылғы 7 наурыздағы өкімімен республиканың барлық соттарында оңайлатылған  (жазбаша) іс жүргізу тәртібіндегі істерді электрондық түрде қарау басталды.

         Электрондық санкциялау қылмыстық қудалау органымен электронды форматта жүргізіліп отырылған қылмыстық істің шеңберінде жүзеге асырылады. Тәртібі, лауазымды тұлға тиісті процестік шешімдер мен әрекеттерді қабылдау жолымен, СДТБТ АЖ-не электрондық құжатты енгізу немесе PDF-құжатты кірістірілу арқылы,сондай-ақ ЭЦҚ-мен қойылатын электрондық ақпараттық есеп құжаттарының қажетті реквизиттерін толтыруды жүзеге асыруды тұжырымдаудан тұрады. Іс бойынша соттың санкциясымен жүзеге асырылатын тергеу әрекеттерін жүргізу қажеттілігі туындаса, іс материалдары СДТБТ АЖ-не электронды форматта сотқа жолданады. Бұдан әрі іс материалдары, персоналды компьютермен зерттеп, қылмыстық қудалау органының ақпараттық жүйесінде көрінетін сот актісін электронды карточкаға енгізу арқылы іс материалдарын қағазсыз қарауға мүмкіндігін беретін «Төрелік» АЖ-не түседі.

          Орал қаласының мамандандырылған тергеу сотымен 2021 жылдың   қаңтар мен мамыр айлары аралығындағы тергеу әрекеттерін санкциялау туралы 53 материалды электронды түрде қарады.

           Айтатын жай, электрондық форматтағы материалдар бастапқы кезде қабылау барысында көптеген  электрондық материалдар сот өндірісіне тіркелмей кері қайтарылды, себебі тіркелген құжаттарға электрондық –цифрлық қол қойылмауы,  күдіктіге қатысты өтінішхат немесе хаттамалары бекітетін тұлғаның аталған құжаттарды бекіткені туралы қолы қойылмауы, іске тіркелген құжаттардың дұрыс сот ісін жүргізу тіліне сай жүргізілмеуі, ілеспе хатта көрсетілген ақпараттар, парақ саны, тізімге сәйкес келмеуі және  күдіктінің әрекетін саралау баптарының дұрыс көрсетілмеуі себеп болып табылады. Аталған  кемшіліктер электрондық форматта материалдарды  жүргізу кезінде дұрыс іске асырылмауынан орын алып отыр. 2021 жылда тергеу сотымен  электрондық форматта материалдар саны 72 түсіп отыр, оның ішінде 19 материал жоғарыда көрсетліген кемшіліктердің жіберілуіне байланысты кері қайтарылды,  қалған 53 материал  қанағаттандырылды.  

          Электронды форматта жүргізілетін қылмыстық іс бойынша материалды  іске қатысушы (қорғаушы, күдікті, прокурор, жәбірленуші) сот залында орнатылған компьютер арқылы істегі кез келген құжатпен танысып отыруға мүмкіндігі бар.  Электрондық іс жүргізудегі сот актілеріне қатысты апелляциялық (шекеше) шағым  немесе прокурордың  өтінішхаты  түскен жағдайда электрондық форматта жасақталған материал апелляциялық сатыда да бірінші сатыдағы сот ісімен байнаныстыра отырып, электронды форматта қаралады.

         Сонымен қатар, айта кететін жайдын бірі  электрондық материал мұрағатқа тапсыру өте қолайлы, себебі мұрағатталу тиісті мәртебені белгілеумен е-ҚІ модулінде автоматты түрде сақталу жолымен жүзеге асырылады.

         Электронды қылмыстық істің тиімділігі жеделдіктен, уақыттың, адам ресурстарының, бюджет қаражаттарының үнемділігінен тұрады және ең бастысы қылмыстық процес қатысушыларының мүдделерімен құқықтарының қатаң сақталуымен жүргізіледі.

Орал қаласының мамандандырылған тергеу сотының бас маманы

Гульмира Темиргалиева