Қалай судья болуға болады

Судьялыққа кандидаттарға қойылатын талаптар

Аудандық сот судьясы қызметіне үміткер Қазақстан азаматы мынадай талаптарды қанағаттандыруға тиіс:

• жасы - 30 жастан кіші емес;
• жоғары заң білімі, жоғары моральдық-адамгершілік қасиеттері, мінсіз беделі және заң мамандығы бойынша кемінде 5 жыл жұмыс өтілі;
• судья лауазымына арнайы біліктілік емтиханын тапсыру;
• медициналық куәландырудан өту ;
• полиграфологиялық зерттеуден өту;
• сотта өткен тағылымдама бойынша соттың жалпы отырысының оң бағасын алу.

ҚР Жоғарғы Соты Жанындағы Сот төрелігі академиясында магистратура бағдарламалары бойынша оқуды бітірген адамдар оқуды аяқтағаннан кейін 4 жыл бойы біліктілік емтиханын тапсырудан және тағылымдамадан өтуден босатылады.

Облыстық соттың судьялығына кандидаттар үшін заңгерлік мамандануы бойынша кемінде 15 жыл жұмыс өтіліне немесе кемінде 5 жыл судьялық жұмыс өтіліне қосымша талаптар қойылады.

Жоғарғы сот судьясына кандидаттар үшін заң саласында кемінде 20 жыл тәжірибесінің, оның ішінде кемінде 10 жыл судьялық жұмыс өтілінің, оның ішінде 5 жыл облыстық соттың судьясы болып жұмыс өтілінің болуы міндетті талап болып табылады.

Тағылымдамадан өту рәсімі

Тағылымдамадан өту рәсімі судьялыққа кандидаттың тағылымдамадан өтуі туралы Ережемен реттеледі. Кандидаттар судья болғанға дейін сотта міндетті тағылымдамадан өтеді. Тағылымдаманың мақсаты кандидаттың сот жүйесінде практикалық жұмыс тәжірибесін алуы, сотта жұмыс істеу ерекшелігін зерделеу, судья лауазымына қажетті дағдыларды игеру болып табылады.

Тағылымдама аудандық және облыстық соттарда ұйымдастырылады. Тағылымдамадан өту үшін судья лауазымына орналасу конкурсына қатысу үшін облыстық соттың төрағасына жүгіну және тағылымдамадан өтуге рұқсат беру туралы өтініш беру, сондай-ақ қажетті құжаттар пакетін ұсыну қажет.

Арызға судьялыққа кандидаттың кәсіби білім деңгейін сипаттайтын өзге де құжаттар (ғылыми дәрежелер мен атақтар беру туралы, арнайы курстарды бітіргені туралы тиісті құжаттардың көшірмелері) ұсынылуы мүмкін.

Тағылымдаманың жалпы мерзімі 1 жылды құрайды: аудандық сотта — 11 ай, облыстық сотта-1 ай

Үміткерлерге конкурстық іріктеуге қатысу үшін келесі құжаттар топтамасын ұсыну қажет:

• Жоғары Сот Кеңесі төрағасының атына нақты қалаған лауазымның. және соттың атауы жазылған өтініш;
• Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі;
• өмірдегі маңызды оқиғалардың тізімі бар өмірбаян;
• еңбек кітапшасына сәйкес еңбек қызметі, білімі, әскери қызметі сипатталған кадрларды есепке алу жөніндегі жеке іс парағы;
• еңбек кітапшасының нотариалды куәландырылған көшірмесі;
• жоғары заң білімі туралы дипломның нотариалды куәландырылған көшірмесі;
• бірінші басшы немесе оның орынбасары қол қойған соңғы жұмыс орнынан қызметтік мінездеме;
• No 086 нысан бойынша медициналық куәландырудан өткені туралы анықтама;

Жоғары Сот Кеңесі байқауды өткізу нәтижелері бойынша іріктеуден сәтті өткен кандидаттарды ҚР Президентіне ұсынады, ол судьяларды қызметке тағайындайды.

Конкурстық іріктеу біліктілік емтиханын тапсыру рәсімін қамтиды:

• психологиялық тестілеу;
• Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған компьютерлік тестілеу;
• жазбаша эссе;
• сот практикасынан жағдайды модельдейтін міндеттерді шешу негізінде үміткердің қолда бар білімдерін практикада қолдану қабілетін тексеру (кейстік міндеттерді шешу);
• Жоғары Сот Кеңесі жанындағы Біліктілік комиссиясының мүшелерімен әңгімелесу.
• полиграфологиялық зерттеу (қажет болған жағдайда).

Психологиялық тестілеудің мақсаты үміткерде судья ретінде жұмыс істеу үшін қажетті жеке психологиялық ерекшеліктерді, сондай-ақ мұндай жұмысқа кедергі келтіретін факторларды анықтау болып табылады. Тестілеуді облыстық соттарда психолог мамандар екі кезеңде өткізеді.

Компьютерлік тестілеу

Заңнаманы білуге арналған компьютерлік тест мыналардан тұрады

Құқықтың 11 саласын қамтитын 100 сұрақ:

- Конституциялық құқық;

- Әкімшілік-деликтілік құқық және процесс;

- Азаматтық құқық;

- Азаматтық іс жүргізу құқығы;

- Қылмыстық құқық;

- Қылмыстық іс жүргізу құқығы;

- Жер құқығы;

- Отбасы құқығы;

- Еңбек құқығы;

- Салық құқығы;

- Экологиялық құқығы.

Заңнаманы білуге арналған компьютерлік тестілеу Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі жанындағы "Мемлекеттік қызмет персоналын басқару ұлттық орталығы" АҚ-да өткізіледі.

Тестілеу уақыты-90 минут.

80 және одан да көп дұрыс жауап алған адамдар заңнаманы білуге арналған компьютерлік тестілеуден өткен болып есептеледі.

Компьютерлік тестілеуден өткен адамдарға заңнаманы білуге арналған компьютерлік тестілеуді тапсыру нәтижелері туралы анықтама беріледі.

Жазбаша эссе

Заңнаманы білуге арналған компьютерлік тестілеуді табысты тапсырған адамдар эссе жазу үшін Жоғары Сот Кеңесіне шақырылады.

Эссе берілген тақырыпқа жазылады, оны үміткер ұсынылған нұсқалардан кездейсоқ таңдау арқылы анықтайды.

Эссе жазу уақыты-2 сағаттан аспайды.

Эссе көлемі 500 сөзден аспайтын, Microsoft word форматында, Times New Roman қарпімен компьютерлік тәсілмен ресімделеді,

өлшемі 14.

Жазбаша эссе қорытындысы бойынша үміткер тақырыптың ашылуына байланысты 0-ден 5 баллға дейін алады.

Сот практикасынан жағдайды модельдейтін міндеттерді шешу (кейстік міндеттерді шешу) негізінде үміткердің қолда бар білімдерін практикада қолдану қабілетін тексеру Жоғары Сот Кеңесінде өтеді.

Кейстік міндеттерді шешудің алдында үміткерлерге әрқайсысы емтихан билеттері бар 3 пакетті таңдауға беріледі.

Пакетті таңдағаннан және ашқаннан кейін үміткер осы пакеттегі билеттерден кездейсоқ таңдау арқылы нақты емтихан билетін анықтайды.

Кейстік есептерді шешу уақыты-2 сағат.

Кейстік міндеттерді шешу баспа тәсілімен, Microsoft word форматында, Times New Roman қарпімен, көлемі 14 ресімделеді.

Кейстік міндеттерді шешу кезінде үміткерлердің жауаптары қойылған мәселе бойынша өз ұстанымдарын егжей-тегжейлі және нақты баяндай отырып, негізді болуға тиіс.

Қойылған мәселе бойынша үміткердің пікірін көрсете отырып, қысқаша жауап беруге және өз шешімінің сипаттау бөлігінде тапсырма шартының мәтінін егжей-тегжейлі қайталауға жол берілмейді.

Үміткердің кейстік міндеттерді шешуі бойынша бағалауды сараптама комиссиясының мүшелері бес балдық шкала бойынша қояды.

Кейстік міндеттерді шешкеннен кейін үміткер біліктілік комиссиясының мүшелерімен әңгімелесуге шақырылады.

Үміткермен әңгімелесу кезінде аудио- (бейне-) фиксация жүргізіледі.

Үміткермен әңгімелесу қорытындысы бойынша бағалауды Біліктілік комиссиясының мүшесі әрбір үміткерге қатысты жеке қояды.

Үміткер алынған орташа бағаға байланысты 0-ден 10 баллға дейін алады. Біліктілік емтиханының қорытынды нәтижесі үміткерге комиссия отырысында жарияланады.

Біліктілік емтиханын ойдағыдай тапсырған адамдар психологиялық тестілеу нәтижелерін ескере отырып, Жоғары Сот Кеңесінің шешімі бойынша қосымша ақпарат алу және хабарланатын мәліметтердің дұрыстығын тексеру мақсатында полиграфологиялық зерттеуден өту үшін жіберілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Кеңесінің Аппараты тиісті жолдама береді, өзімен бірге жеке куәлігі және 3,0 х 4,0 см форматтағы фотосуреті болуы қажет. Барлық емтихандардан және зерттеулерден өткен адам, қызметтік байқауға қатысады.

Жетекші маман

А. Зейнулла