БҰҰ-дағы ядролық мәселелер жөніндегі форум: ядролық қарусыз аймақ өкілдері Нұр-Сұлтанда кездеседі

Ядролық қаруды таратпау жөніндегі шарттың Шолу конференциясының үшінші дайындық сессиясы аясында Қазақстанның Тұрақты Өкілдігі БҰҰ штаб-пәтерінде Ядролық мәселелерді талқылау форумын өткізді. Осы жолы Форум тақырыбы ядролық қарусыз аймақтардың өзара әрекеттестігі мен олардың практикалық тәжірибесін болашақта жаңа аймақтар құруға қолдану сияқты өзекті мәселелерге арналды.

Бастаманың басты стратегиялық мақсаты – ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу жолында планетамыздағы ядролық қарусыз аймақтардың санын ұлғайту. Бұл мақсат ядролық тежеудің қазіргі архитектурасының құлдырауы мен жаңа ядролық қарулану жарысының үдей түсу жағдайында ерекше өзекті бола түсуде.

Биыл Қазақстан Орталық Азиядағы ядролық қарудан азат аймақ туралы шарттың үйлестірушісі міндетіне кіріскен. Бұл шарт өзінің қол қойылу мекеніне байланысты Семей шарты деген атпен көпшілікке мәлім. Ағымдағы жыл аймақтың 10-жылдық мерейтойымен тұспа-тұс келіп және Орталық Азия аймағы әлі күнге дейін солтүстік жарты шардағы жалғыз ядролық қарусыз аймақ болып қала беруде.

Форум ашылуында Қазақстанның БҰҰ жанындағы Тұрақты Өкілі Қайрат Омаров Нью-Йорк, Вена және Женевадан келген жоғары лауазымды сарапшыларды, қоғамдық және сараптық орта мен халықаралық ұйымдар өкілдерін Орталық Азия аймағының ерекшеліктерімен, сонымен қатар, ядролық қарусыз аймақтардың мүдделерін ілгерілетуге бағытталған қазақстандық бастамалармен таныстырып өтті.

Бірінші кезекте, қазақстандық дипломат Қазақстан мен БҰҰ Қарусыздану жөніндегі басқармасының (БҰҰ ҚЖБ) ядролық қарусыз аймақтардың күш-жігерлерін біріктіруге бағытталған бірлескен жобасы туралы әңгімелеп берді. Қ.Омаров аталмыш жоба аясында биылғы жылдың 28-29 тамызы аралығында Нұр-Сұлтан қаласында ядролық қарусыз аймақтардың қызметін жақсырақ үйлестіруге бағытталған аймақ өкілдерінің кездесуі өтетінін жария етті.

Қазақстан Елшісі бұл аймақаралық кездесу ядролық қарусыз аймақтардың қарусыздану мен таратпау саласындағы әлеуеті мен рөлін арттыру бойынша өзекті мәселелерді талқылауға тамаша мүмкіндік беретінін атап өтті. Оның айтуынша, бұл сондай-ақ 2020 жылғы 24 сәуірде Нью-Йоркте өтетін Ядролық қарусыз аймақтарға қатысушы мемлекеттердің Төртінші Конференциясының дайындық үдерісіне маңызды практикалық үлесі болмақ.

Оған қоса, Қазақстанның қаржылық қолдауымен БҰҰ-ның алғашқы арнайы веб-сайтын құру жоспарланып отыр. Бұл сайт барлық ядролық қарусыз аймақтар, олардың құрылу тарихы, практикалық тәжірибелері, ағымдағы әрекеттері мен алдағы іс-қимыл жоспарлары туралы жанжақты ақпаратты қамтитын беделді дереккөзге айналмақ.

Форумда, сонымен қатар, БҰҰ Қарусыздану жөніндегі басқармасының арнайы өкілі, жаппай қырып-жою бөлімінің басшысы Иоан Тюдор сөз алып, Қазақстанға оның ядролық қарусыз әлемге қол жеткізу бағытындағы белсенділігі мен бұлжымастығы үшін алғысын білдірді.

Форумның басты спикерлер ретінде Монтерей халықаралық зерттеулер институтындағы Ядролық қаруды таратпау проблемаларын зерттеу орталығының Халықаралық ұйымдар мен таратпау бағдарламасының директоры Гауһар Мұхатжанова және Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттігінің  Қауіпсіздік саласындағы бақылау мен үйлестіру саясаты департаментінің бұрынғы басшысы Тарик Рауф қатысты. Олар ядролық қарусыз аймақтарды құру мен дамыту бойынша өздерінің салмақты ой-пікірлері мен құнды практикалық тәжірибелерін ортаға салды.

Қатысушылар аталған бастамалар мен ұсыныстардың барлығы, жүзеге асырылған жағдайда, аймақтар арасындағы тұрақты өзара әрекеттестікті орнатуда маңызды рөл атқаратынына және ядролық қарусыз әлемге қол жеткізу жолында аймақтардың ортақ ұстанымы мен көзқарасын қалыптастыруға зор септігін тигізетініне сенімдерін білдірді.

Анықтама: Қазіргі уақытқа дейін ядролық қарусыз аймақ ретінде Антарктика аймағы (1959 жылғы шарт), Латын Америкасы мен Кариб теңізі (1967 жылғы Тлателолко шарты), Тынық мұхитының оңтүстік бөлігі (1985 жылғы Раротонга шарты), Оңтүстік-Шығыс Азия (Бангкок шарты), Африка (1996 жылғы Пелиндаба шарты) және Орталық Азия (2006 жылғы Семей шарты) танылып отыр. Моңғолия да ядролық қарусыз мемлекет мәртебесіне ие.